archief4

Onze demonen doorzien, betekent zelfinzicht verwerven. Welk doel dient de mythische en religieuze verbeelding, demonen dus, ten goede? Wat beweegt ons? Aan de andere kant: waarom straffen mensen zichzelf door goden en demonen te verzinnen die hun angst inboezemen en hun vrijheid aan banden leggen? 

Als je deze week hebt meegemaakt denk je anders over de manier waarop je denkt. Er worden je niet zozeer nieuwe denkbeelden aangereikt, maar het denken zal nieuwe vensters voor je openen. Dat is de kracht van deze filosofen.

Hans Achterhuis en Petran Kockelkoren verdiepen zich in de bronnen van het geweld, maar evenzeer in die van de goede geest, Evdaimonia.

Je bent welkom van 17 tot en met 23 juni 2018

Beide hoogleraren bruisen van de wil om in 2018 voor de vijfde keer een cursusweek op de Academie op Kreta neer te zetten.

Achterhuis

Hans Achterhuis (rechts)

Hans Achterhuis: Ik heb een aantal dingen gedaan in mijn leven, waarvan ik nu zeg: hoe heb ik dat kunnen doen?! 

Hans Achterhuis: 'Ik heb een aantal dingen gedaan in mijn leven, ik was nog jong en onervaren, waarvan ik nu zeg: hoe heb ik dat kunnen doen. Als ik die jegens mijn naasten zou erkennen, zou daar een vorm van vergeving bij horen. Maar zo werkt het niet. Coetzee beschrijft ook allerlei zaken die hij in het verleden heeft gedaan, en waarvan je je afvraagt hoe dat mogelijk is. En hij zegt: ‘zo bén ik’.
En zo zie ik het ook. Ik ga die intieme dingen niet vertellen, maar zie het als iets dat hoort bij mij. Die zaken zeggen iets over mijzelf en hoe ik over mijzelf moet nadenken.
Filosofen hebben geprobeerd om demonen uit te bannen. Maar omdat ze telkens op de één of andere manier weer terugkwamen, moesten ze toch in het denken worden ondergebracht . Als je dat niet leert, komen ze steeds op een kwaadaardige manier terug. Het belang ervan is dat je onderkent dat je niet autonoom beslissingen neemt. Je herhaalt, zonder je daarvan bewust te zijn, wat er in vroegere tijden is uitgedrukt in goden en demonen. Als je denkt dat je als moderne mens je zaken autonoom kunt beslissen, heb je het mis'.

Petran Kockelkoren: Ik ben er van overtuigd dat de verbeelding een eigen ‘kenvermogen’ heeft. 

Petran Kockelkoren: 'Iedereen kent wel het vreselijke gevoel dat je overvalt als je terugdenkt aan dat ene schaamtevolle moment in je leven. In plaats van daar eindeloos rationeel over te blijven piekeren, kun je ook te rade gaan bij de ‘religieuze projectie’: bij de demon. ‘Wat is er in me gevaren, wat is het dat me doorspookt?!’
Sinds de moderniteit hebben we alle kaarten gezet op de rationele verklaring van de wereld. En daarmee is de wereld van goden en demonen afgeserveerd als fantasie, als iets wat er niet toe doet. Maar ik ben er van overtuigd dat de verbeelding een eigen ‘kenvermogen’ heeft. Met de verbeelding steek je met je voelsprieten in een ander domein.
Nietzsche heeft gezegd God is dood. Dat mag dan zo zijn, maar de Franse filosoof Georges Bataille zegt: ‘de religieuze projecties zijn van alle tijden’. Het heeft geen zin om deze af te serveren. Je moet er juist goed in worden'.

Demonen bezielen

Eudaimonia, het woord voor gelukzaligheid in het antieke Grieks, is samengesteld uit de lettergrepen Eu (wat ‘goed’ betekent) en Daimon (het begrip voor ‘inwonende geest of bezieling’). Een gelukkig mens wordt dus aangedreven door een goede demon.

Demonen verleiden

In het middeleeuwse christelijke Europa kreeg ‘demon’ een kwaadaardige betekenis. Een demon is een verleider die de mens op het slechte pad brengt. Demonen zijn afgevaardigden van de duivel, zoals afgebeeld in de prent van de verzoeking van de heilige Antonius, die in zijn grot wordt omzwermd door gevleugelde lustverwekkers die hem van het gebed afhouden.

dali de verzoeking van de heilige antonius 1946
De verzoeking van de heilige Antonius geschilderd door Salvador Dalí.

De verbeelding van demonen stelt het verlies van autonome controle aan de orde, en wel in een persoonlijke gedaante, zodat het innerlijk conflict hanteerbaar wordt.

Demonen komen in de mythen en godsdienstige voorstellingen van alle culturen voor. Het zijn halfnatuurlijke wezens die zich op de bestaansladder tussen mensen en goden bevinden. Ze beïnvloeden de menselijke drijfveren ten goede of ten kwade en kunnen daartoe zelfs opzettelijk worden aangeroepen met - in het ergste geval – ‘bezetenheid’ als gevolg. De kwade demon moet dan ritueel worden uitgedreven.
Tegenwoordig gelooft vrijwel niemand meer in het daadwerkelijk bestaan van demonen, maar het blijft buitengewoon interessant om de vele demonen te leren kennen die de mythisch/religieuze verbeelding heeft voortgebracht. De talrijke verzonnen demonen geven even zovele inkijkjes in de variabele inrichting van de menselijke psyche.
De soms gruwelijke afbeeldingen van menselijke drijfveren geven telkens een gezicht aan het ongewisse dat ons beangstigt. De culturele verbeelding van demonen stelt de drifthuishouding als een innerlijk psychodrama voor. De verbeelding van demonen stelt het verlies van autonome controle aan de orde, en wel in een persoonlijke gedaante, zodat het innerlijk conflict hanteerbaar wordt. Voorstellingen van demonen temmen en verhuiselijken zodoende het kwaad.

In de hedendaagse media, met name in films, krijgt het demonische de gestalte van een seriemoordenaar aangemeten. Dat is een lastig vraagstuk. De psycho-analyse rekende af met het denken in termen van persoonlijke demonen. Daarvoor in de plaats kwam de benadering van de psychopathologie. Het kwaad is een exponent van een psychische groeistoornis, al dan niet genetisch bepaald. Het vermogen tot empathie zou zijn geblokkeerd. Daar zit geen kwade genius achter. Maar toch vraagt het moreel besef (en de daarmee verbonden behoefte aan toerekeningsvatbaarheid) in de media om een demonisering van de psychopaat.

Waarom moet je je demomen kennen?

Kijk naar de video hieronder van Hans Achterhuis en Petran Kockelkoren over de belang van het onderkennen van demonen in ons leven.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Hans Achterhuis, geweld, Hannah Arendt en de banaliteit van het kwaad

Hans Achterhuis werkt, na 50 jaar studie, aan een boek over Hannah Arendt. Ook is hij de filosoof die al lange tijd denkt en schrijft over de oorsprong van geweld. Met Hannah Arendt verdedigt hij de opvatting van de ‘banaliteit van het kwaad’. Er is geen demon nodig om mensen op het slechte pad te sturen. Een administratieve benadering van geweld volstaat om de veronderstelling van aangeboren kwaad buiten spel te zetten. Maar is daar alles mee gezegd? Bekijk hieronder de video van Hans Achterhuis.

 

Petran Kockelkoren

Vanuit de culturele antropologie stelt Petran Kockelkoren een ‘tableau de la troupe’ op van demonen. Aan de hand van Sierksma en andere mythologen onderzoekt hij de religieuze projectie en haar functie voor het leiden van een evenwichtig bestaan.
Eudaimonia blijft voor beide cursusgevers een nastrevenswaardig doel. Door af te rekenen met onze demonen komen we op het spoor van de voorwaarden voor een voortreffelijke levenswandel.

De manier van lesgeven van Hans Achterhuis en Petran Kockelkoren

Geniet van de enorme schat aan kennis van Hans Achterhuis en Petran Kockelkoren. Die delen zij graag met je in de vorm van hoorcolleges. Doorgaans in de ochtend. Hans en Petran waarderen het enorm als je hen onderbreekt met vragen en commentaren. Dat verlevendigt de inhoud alleen maar. Ook praten zij er graag over door tijdens de vele sociale momenten zoals het eten. 
Maar Hans en Petran organiseren geen interactie. Niet in de vorm van opdrachten, je gaat niet in groepjes uit elkaar, er wordt geen betrokkenheid van je gevraagd/geëist, of wat dan ook. Je moet zelf je eigen interactie organiseren door mee te doen, vragen te stellen of commentaar te geven, zo vaak als je wilt. Dat vinden de mannen prachtig.

Petran Kockelkoren2
Petran Kockelkoren 

Weekprogramma

Let op: er kunnen nog wijzigingen komen in dit programma. De beide docenten broeden voortdurend op verbeteringen!

Zondag

16.00 uur:
De gastheren Jacques Poot en Hans Rutten ontvangen je op Villa Dio Petres. Als je in pension Argyro overnacht wordt je daar om 16.00 uur opgehaald. Je maakt kennis met elkaar en de docenten, je krijgt een doorkijk naar de week en een presentatie over Kreta.
Je geniet van een Kretenzisch welkomstdiner.

Maandag

Thema: Eerherstel voor het mythische denken
Van 9.00 tot 13.00 uur op Villa Dio Petres

Hans Achterhuis behandelt de roman 'De mensengenezer' van Koen Peeters, winnaar van de ECI Literatuurprijs 2017, waarin de goedaardige daimon uitgebreid figureert.
Ook de roman Tijl van Daniel Kehlman, waarin de demonen over elkaar heen buitelen, komt aan de orde. Arnon Grunberg schreef er een recensie over en trok de lessen van het boek door naar onze rationalistische tijd. Waar zijn al die demonen gebleven?

Petran Kockelkoren gaat in op de mythische verbeeldingswereld die in het moderne denken wordt afgeserveerd als een achterhaald voorstadium. Ten onrechte, want de mythe concurreert niet met de wetenschap op het vlak van kennis. Terwijl de wetenschap de wereld verklaart en beheersbaar maakt, maakt de mythe haar herbergzaam door familieverhoudingen als model van duiding te hanteren.

De lunch is op eigen gelegenheid en de middag is vrij.

18.00 uur op Villa Dio Petres

Er wordt een toepasselijke film vertoond. Aansluitend dineren we op Villa Dio Petres.

Dinsdag

Thema: Geef de duivel een gezicht!

Van 9.00 tot 13.00 uur op Villa Dio Petres

Hans Achterhuis behandelt een literaire tekst, 'Het probleem van het kwaad' van Coetzee. Die staat in het boek 'Elizabeth Costello'. Dit personage, in zeker opzicht een alter ego van de schrijver, beweert hierin dat we met de duivel te maken krijgen wanneer we ons te gemakkelijk met geweld inlaten.

Petran Kockelkoren gaat in op de culturele diversiteit in religieuze projecties: een 'tableau de la troupe' van inspirerende demonen.

13.00 uur: we wandelen naar het nabije dorp Kroustas (15 minuten) voor een lunch in de taverne van Maria.

Daarna word je naar 'boven' gebracht, de bergen in. Boven Kroustas maken we een 'wonderlijke wandeling' langs goden en demonen van Minoísche boeren. De wandeling duurt 1,5 uur. De wandeling voert over een heuvelachtig ongelijk pad maar is zeker niet zwaar. 

kroustas bos
Het 'Historic Parc' van Kroustas

18.00 uur: borrel en diner op Villa Dio Petres

Woensdag

Thema: Het bederf van het goede

Van 9.00 tot 13.00 uur op Villa Dio Petres

Hans Achterhuis stelt op dag drie een uitspraak van paus Gregorius centraal: 'Corruptio optimi pessima est', het bederf van het beste leidt juist tot het slechtste. Het gaat hier over ontsporingen van de religie als het beste dat mensen is overkomen, die echter tot extreme geweldsmanifestaties kunnen leiden. Hij zal het hier hebben over het zondebokmechanisme van Girard, dat mensen kan demoniseren en uitsluiten. Goed en kwaad worden hier dus met elkaar verbonden.

Petran Kockelkoren bespreekt de neiging tot kwaad in de moderne tijd voorgesteld als geestesziekte. Van bezetenheid tot pathologie. Het principe wordt bekeken vanuit verschillende culturele invalshoeken.

13.00 uur: lunch op Villa Dio Petres

In de loop van de middag gaan we naar het hoog gelegen klooster Faneromenis. Het ligt niet alleen prachtig maar heeft ook een verhaal dat voldoet aan 'een ontsporing van een religie die vandaag nog het beste is dat mensen in Kritsa en omgeving overkomt'. Maar je zou het ook een geestesziekte, een bezetenheid kunnen noemen...

faneromenis
Klooster Faneromenis

16.00 uur: De rest van de dag is vrij te besteden en het diner is op eigen gelegengheid. We kunnen je afzetten aan een heerlijk zandstrand (Amoudara), in de stad Agios Nikolaos of in Kritsa. En we halen je ook weer op.

Donderdag

Thema: Het kwaad en zijn bezwering

Van 9.00 tot 13.00 uur op Villa Dio Petres

Hans Achterhuis wil deze dag graag beginnen met 'de banaliteit van het kwaad' van Hannah Arendt. Toen Arendt voor het eerst over de Holocaust schreef, viel ze terug op het begrip 'het radicale kwaad' van Immanuel Kant. De spannende vraag is of ze dit zonder meer voor dat van de banaliteit van het kwaad heeft ingewisseld of dat we beide begrippen nodig hebben om over goed en kwaad na te kunnen denken.

Petran Kockelkoren betoogt dat de mythe niet alleen moet worden gedacht maar ook gedaan: het nut van rituelen en re-enactment.

13.00 uur: lunch op Villa Dio Petres

Na de lunch voegen we de daad bij het woord en maken we een gezamenlijke wandeling met mooie vergezichten naar een bijna rituele plek van Kroustas: de oude boom. Het is een eenvoudige wandeling van 1 uur en 15 minuten.

boom
De boom van Kroustas

Aan de boom kan alles wat onbesproken is gebleven, wat je op je hart hebt en wat je niet begreep worden toevertrouwd...

Het diner is op eigen gelegenheid

Vrijdag

Thema: Naar een hedendaagse demonologie

Van 9.00 tot 13.00 uur op Villa Dio Petres. 

Hans Achterhuis zal uiteraard verder ingaan op het thema geweld en Hannah Arendt. Daar is lang nog niet alles over gezegd. Hans zal hiermee afluiten.

Om 13.00 uur: lunch op Villa Dio Petres en een paar eind-rituelen.

19.00 uur: Het afscheidsdiner aan zee in een traditionaal restaurant Paradosiako in de stad Agios Nikolaos

Zaterdag

De cursus sluit af met het laatste ontbijt.

Datum

Je bent welkom vanaf 17 tot en met 23 juni 2018

Je kamer

Kies voor het gezellige dorpspension Argyro of de luxere zeer rustig gelegen Villa Dio Petres. Voor Villa Dio Petres geldt een meerprijs van €60 à €120 op de cursusprijs. Ga voor alle details naar alle info over je kamerkeuze.

Prijzen

De prijzen zijn vanaf € 1.288,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer, € 1.339,-- voor een eenpersoonskamer en € 1.399,-- per persoon bij één persoon op een tweepersoonskamer. Dit is voor een (bijna) geheel verzorgde week, exclusief vlucht. Er worden geen boekingskosten in rekening gebracht. Lees hier meer over ons prijsbeleid.
De prijs voor de transfers van en naar Heraklion is € 35,-- enkele reis, per persoon. Er gaat ook een bus van de luchthaven van Heraklion naar Agios Nikolaos.
Weet je nog niet of je de transfers wilt of dat je de bus neemt? Je kunt het de transfers ook later bijboeken (tot 2 maanden voor aanvang van de cursus).

Een exclusieve week voor een beperkte groep

Het minimaal aantal deelnemers voor deze cursus is 8. Maximaal 16 à 17 deelnemers.

Gastenboek

Lees de ervaringen van eerdere gasten in de gastenboeken van 2013201420152016 en 2017.

Wie is Hans Achterhuis en wie is Petran Kockelkoren?

Lees hier meer over Hans Achterhuis.

Of lees hier meer over Petran Kockelkoren