Historisch- filosofisch geïnspireerd worden door Kreta. Met historicus Daniëlle Slootjes.

‘Met begrip het verleden laten rusten, met vreugde in het heden leven, met vertrouwen de toekomst tegemoet treden’.

Deze woorden klinken als muziek in de oren. Wie zou niet op een dergelijke evenwichtige wijze in het leven willen staan? Vanuit inzicht, blijdschap en gemoedsrust je leven leiden zonder onrust, verdriet en angst. Het zijn mooie woorden die echter zelden een constante realiteit weerspiegelen. We kennen immers allemaal de momenten waarop we blijven hangen bij zaken die in het verleden zijn gebeurd, waardoor we niet meer in het moment zijn en ons niet verheugen op wat er komen gaat. Het niet loslaten van het verleden kan ons levensgeluk belemmeren en onze levensstroom doen haperen. Tegelijkertijd kunnen we als mensen niet leven zonder ons verleden.

Homo deus

Yuval Noah Harari heeft deze onlosmakelijke verbinding tussen verleden, heden en toekomst in zijn intrigerende boek Homo Deus prachtig verwoord (verkort):
‘Ieder mens is geboren in een bepaalde historische realiteit. Die realiteit nemen we voor lief omdat we haar zien als normaal, onvermijdelijk en onveranderlijk. We vergeten dat onze wereld is ontstaan door een toevallige reeks gebeurtenissen en dat de geschiedenis verantwoordelijk is voor onze gedachten, angsten en dromen. De kille hand van het verleden rijst op uit het graf van onze voorvaderen, grijpt ons in het nekvel en richt onze blik op één enkele toekomst. Het bestuderen van de geschiedenis is bedoeld om de greep van het verleden losser te maken. Het stelt ons in staat eens naar links en naar rechts te kijken. De studie van onze geschiedenis kan ons niet vertellen wat we moeten kiezen, maar geeft ons meer opties’.

Daniëlle Slootjes

Een actieve combinatie van geschiedenis met filosofie 

In deze cursus gaan we op zoek naar manieren waarop we onszelf op persoonlijke, inspirerende en actieve wijze met het verleden kunnen verbinden. In die verbinding zullen we voelen dat de geschiedenis ons kan begeleiden in onze voortdurende zoektocht naar levensgeluk. Deze zoektocht leidt over hobbelige historische paden waarop de filosofie als een lichtbaken ons voortdurend zal verlichten. De bijzondere combinatie van de geschiedenis met de filosofie is als de levensles van de statige en ervaren leermeester aan zijn gemotiveerde en nieuwsgierige metgezel. Immers, het verleden vormt een onuitputtelijke bron van waaruit filosofische vragen over het leven gesteld kunnen worden. In de Griekse Oudheid was Aristoteles zich al bewust van de mogelijke verbinding tussen geschiedenis en filosofie, en ook voor modernere filosofen zoals Friedrich Nietzsche biedt het een interessante basis voor discussies. Voor Nietzsche staan de ‘historische’ momenten van de geschiedenis voor een aaneenrijging van herinneringen die wij als mensen meedragen en die ons ook kunnen belasten. De filosofie belichaamt volgens Nietzsche juist meer de ‘onhistorische’ momenten waarbij we helemaal in het moment kunnen zijn en ons gelukkig kunnen voelen. Gelukzalig zijn zij die de balans tussen de ‘historische’ en ‘onhistorische’ momenten in hun leven hebben gevonden.

Wat gaan we doen?

Dagelijkse wandelingen door het adembenemende landschap van Kreta vormen de basis voor onze historisch en filosofisch geïnspireerde cursus. Wandelen betekent in beweging komen, nieuwe stappen zetten, en zowel letterlijk als figuurlijk ruimte creëren voor nieuwe persoonlijke ervaringen. Wandelen is evenzeer een tocht naar buiten als een tocht naar binnen. De cursus week is opgebouwd aan de hand van dagthema’s die ons tijdens de wandelingen en pauzes onderweg voortdurend zullen begeleiden:
-Historische besef vanuit filosofisch perspectief
-Marley en Maria: inspiratie vanuit het verleden
-Sporen zoeken in het landschap
-Zuivert het verleden?
-Vergeten en herinneren

Voor wie is deze actieve reis bedoeld ?

Voor mensen die graag wandelen om hun geest te verruimen. Voor mensen die in een fascinerend landschap samen op ontdekkingsreis willen gaan naar hun persoonlijke sporen. Voor mensen die interesse hebben om Kreta en het eigen leven vanuit een historisch en filosofisch geïnspireerd perspectief te beschouwen.
Je moet over een goede wandelconditie beschikken. We wandelen immers iedere dag. En er zijn op Kreta geen goed bijgehouden wandelpaden. Maar de wandelingen zijn niet moeilijk.

Onze Wandelweek in het voorjaar vereist veel meer fysieke kracht en lenigheid. 

Waarom Kreta?

Het eiland Kreta ademt geschiedenis. De unieke locatie in de Middellandse zee waardoor het eeuwen een schakel tussen Oost en West en tussen Noord en Zuid is geweest heeft ervoor gezorgd dat er nauwelijks een andere plek in Europa te vinden waar zo een lange geschiedenis en zoveel verschillende menselijke sporen te vinden zijn als op dit eiland. Hierdoor is Kreta uitermate geschikt om de fysieke begeleider te zijn bij onze historisch en filosofisch geïnspireerde wandelingen. De unieke combinatie van Kretenzische natuur en landschap en door de mens bewerkte plekken en gemaakte voorwerpen biedt een unieke proeftuin voor onze zoektocht. Het overweldigende en uiterst gevariëerde landschap van Kreta zal het decor vormen van een speurtocht naar hen die ons daar al eeuwen geleden zijn voorgegaan en verrassende overeenkomsten met ons zullen prijsgeven, als we daar open voor staan. Op Kreta zullen we in ieder geval de lange lijn van de geschiedenis voelen waarmee we verbonden zijn en waarbij we terecht kunnen voor onze levensvragen. Het historische Kreta zal een bijzonder fascinerende reisbegeleider blijken te zijn!

Pension Argyro of Villa Dio Petres

Je overnacht in pension Argyro in het levendige Kritsa. Of in de luxe, stille maar afgelegen Villa Dio Petres bij Kroustas. Je kunt uiteraard je voorkeur aangeven.

WEEKPROGRAMMA

Zondag: introductie, aanvang 16.00 uur

Nadat iedereen zich heeft geïnstalleerd in pension Argyro in Kritsa of in Villa Dio Petres, maken we nader kennis met elkaar en vindt een introductie van de wandelweek plaats op Villa Dio Petres.

Daniëlle Slootjes introduceert zichzelf en de cursusweek. Ze vertelt aan de hand van een persoonlijk verhaal hoe haar eigen leven door historische en filosofische inspiratie wordt geraakt en verrijkt. De cursisten stellen zich voor en worden uitgenodigd kort hun verwachting voor de week toe te lichten.

Hans en Jacques geven een presentatie over hun visie op de “Academie op Kreta” en op hun bestaan op Kreta.
Diner: op Villa Dio Petres
Wie wil kan na het diner terug naar het pension afdalen (circa 1 uur wandelen).

Maandag: historisch besef vanuit filosofisch perspectief

Passage ter begeleiding van het thema van de dag:
‘Het welbehagen dat de boom aan zijn wortels ontleent, het rustgevende besef dat men niet geheel willekeurig en toevallig bestaat, maar uit een verleden als erfenis, bloesem en vrucht is gegroeid en daardoor in zijn bestaan verontschuldigd, zelfs gerechtvaardigd wordt – dat is eigenlijk wat men tegenwoordig bij voorkeur het historisch besef noemt’
(Nietzsche uit Over nut en nadeel van geschiedenis voor het leven)

Vandaag gaan we op zoek naar de onlosmakelijke verbinding tussen verleden, heden en toekomst. Om deze verbinding te ontwaren in ons leven hebben we historisch besef nodig. Onze eerste dag leidt naar twee plekken die ieder op een eigen manier ons gevoel voor ‘historisch besef’ activeren: het markante klooster Aretiou en het mysterieuze eiland Spinalonga.

Klooster Aretiou

We starten de dag met een fraaie rit (45 minuten) door het landschap van Lakonia naar Karidi. Van hieruit wandelen we in circa 30 minuten naar het klooster Aretiou, één van de vele Byzantijnse kloosters op Kreta naast duizenden kerken en kleine kerkjes. Dit zestiende eeuwse klooster biedt een eerste gelegenheid om samen het begrip ‘historisch besef’ te onderzoeken. Waar en wanneer voelen we historisch besef? Op welke wijze kan historisch besef ons helpen bij onze filosofische levensvragen? Nietzsche’s woorden over historisch besef voelen bijna als een geruststellende schouderklop. Wees maar niet ongerust over je bestaan als mens. We staan immers in een lange lijn van generaties mensen die ons voorgingen en die als een vruchtbare bodem ervoor zorgen dat ook ons bestaan gefundeerd is.
Byzantijnse kloosters op Kreta zoals die van Aretiou symboliseren historisch besef, omdat ze al eeuwen eenzelfde rust, heiligheid en sereniteit uitstralen, waardoor bezoekers bevangen raken door een diepe innerlijke vredigheid. Deze kloosters nodigen ons uit om tot stilstand te komen, en daarmee op adem te komen en tijd te nemen voor persoonlijke contemplatie.

Wandeling rond Pines
Na bezichtiging van het klooster en een kop koffie of thee rijden we in 30 minuten naar het dorpje Pines. Hier maken we een eenvoudige bergwandeling van circa 2 uur rond het dorp Pines. Onderweg gebruiken we de lunch in de buitenlucht, met uitzicht op het eiland Spinalonga.

Na de wandeling en lunch rijden we naar Plaka aan de kust. Daar steken we met de boot over naar onze tweede bijzondere plek van de dag: het geheimzinnige en raadselachtige Spinalonga. In de Laatromeinse tijd vluchten Christenen al naar het eiland, de Venetianen bouwden er een fort tegen de Turken en uiteindelijk in de twintigste eeuwe werden Kretenzische lepralijders gedwongen op het eiland te gaan wonen. Historisch besef op dit eiland brengt de bezoeker niet per se rust, maar eerder een gevoel van onbehagen, afschuw en hartzeer. Hoe hebben de lepralijders hun bestaan ervaren? Was het een bestaan vol kommer, kwel en eenzaamheid, of was er op het eiland toch ook ruimte voor geluk, vreugde en saamhorigheid? Voor ons doemt de vraag op hoe wij in het heden omgaan met onaangename gebeurtenissen of omstandigheden uit het verleden?

Spinalonga

Wandeling in stilte van 1 uur over het eiland. Om het landschap en de historische menselijke aanwezigheid op Spinalonga te ervaren doen we deze wandeling in stilte.

Om circa 17:00 uur zijn we weer op Villa Dio Petres.
Om 18:00 uur is er een gesprek bij de borrel over het dagthema ‘historisch besef vanuit filosofisch perspectief’. We hebben vandaag twee unieke plekken bezocht die ieder op een eigen manier ons gevoel voor historische besef prikkelen. We praten na over de manier waarop deze plekken en de vragen die ze bij ons oproepen ons helpen bij het verwerven van inzichten in ons eigen historisch besef. Zorgt historisch besef inderdaad voor meer rust en sereniteit zoals Nietzsche schrijft of brengt het ook ongemakkelijkheid en verwarring met zich mee? Hoe verhoudt historisch besef zich tot onze vragen over voldoening en levensgeluk?

18.30 uur documentaire en diner op Villa Dio Petres
We kijken naar de aflevering 1939 van Geert Mak, over 'In Europa'.
Totale wandelduur van de dag: 3 uur

Dinsdag: Marley en Maria: inspiratie uit het verleden

Iconen ter begeleiding van het thema van de dag:

De afbeeldingen van Bob Marley en de heilige Maria staan garant voor bijzondere ontmoetingen en gesprekken op onze tweede dag. We gaan samen en individueel ontdekken op welke wijze het verleden een inspiratiebron en begeleider kan zijn op onze levensreis. Inspiratie is letterlijk de adem die ons in het heden brengt en ons over de toekomst laat dromen. Terwijl we onszelf al wandelend in beweging brengen en open stellen voor nieuwe ervaringen, zullen muziek, iconen, verhalen, en ruïnes ons vandaag in vervoering brengen.

We beginnen de dag met een korte inleiding buiten op het terras waarbij Daniëlle op persoonlijke wijze vertelt over haar eerste kennismaking, ruim twintig jaar geleden, met het ontroerende en verbijsterende verhaal van de Rastafari en hun innige wens om naar Afrika en dan vooral naar Ethopië terug te keren. Het is een verhaal dat teruggrijpt op tradities uit de bijbelse tijd van de koningin van Sheba en dat tegelijkertijd niet zou misstaan in een modern dramatisch theaterstuk. Voor Daniëlle is het een verhaal dat zich in haar hart heeft genesteld, omdat het haar heeft laten voelen wat historische inspiratie bij haarzelf en bij anderen teweeg kan brengen. Het is een verhaal dat haar al ruim twintig jaar persoonlijk begeleid op haar levensreis.

Panagia Kera

In een korte wandeling lopen we vervolgens vanuit het pension naar dé cultuurhistorische attractie van Kritsa: de 13e eeuwse kapel Panagia Kera, beroemd vanwege unieke 13e eeuwse fresco’s. In de kapel maken we kennis met de beschermheilige van de kapel: de heilige Maria. Zij vervult al eeuwen voor vele miljoenen mensen over de gehele wereld een belangrijke rol als begeleider en inspirator in hun leven. Er is geen levensvraag die niet ooit al aan haar is gesteld. Bij ons bezoek aan de kapel zal ieder voor zich gaan nadenken over zijn eigen levensvragen en zich afvragen op welke wijze waarop hij/zij historische en filosofische begeleiding voelt in zijn/haar leven.

Lato

Vanuit de Panagia Kera wandelen we (gemakkelijk) omhoog naar de oude Dorische stad Lato (circa 300 v.Chr), een tot de verbeelding sprekende oude Griekse stad. Lato ligt prachtig, met een groots uitzicht op Agios Nikolaos. Bij Lato krijgt iedereen de tijd om ook alleen rond te wandelen tussen de ruïnes op zoek naar zijn/haar persoonlijke gevoel bij het idee van historische en filosofische leveninspiratie
Vanuit Lato gaan we met busjes naar het dorp Kroustas waar we de lunch gebruiken bij ‘Maria’.

Historic Parc Kroustas

Rond 15.00 uur rijden we in een half uur naar het Historisch Park van Kroustas. Het is een sprookjesachtig terrein waar we een eenvoudige wandeling van circa 1,5 uur maken. In het park zijn door de Duitse archeologe Sabine Beckmann honderden Minoïsche boerderijen gevonden. Dat maakt de plek zeer bijzonder en voor sommigen zelfs spiritueel.
Terug op Villa Dio Petres kunnen we borrelen en het thema ‘inspiratie uit het verleden’ bespreken. Tijdens dit gesprek is er ruimte voor persoonlijke uitwisseling van ervaringen van de cursisten.
Het diner is op eigen gelegenheid
Totale wandelduur van de dag: 3 uur.

Woensdag: sporen zoeken in het landschap

Passage ter begeleiding van het thema van de dag:
‘niet de mens is de maat van alles maar de aarde is de maat van de mens’ (Ton Lemaire, Filosofie van het landschap)
We hebben al een paar dagen het fraaie en intrigerende landschap van Kreta op ons kunnen laten inwerken. Vandaag staan in ons ochtendprogramma het landschap en de manier waarop wij mensen naar landschap kijken centraal. In Nederland zijn we erg gewend om het landschap te controleren en te bepalen hoe we ons voordeel kunnen doen met de de natuur. Door de sterke cultivatie van het Nederlandse landschap hebben we de natuur grotendeels tot cultuur gemaakt. Dat maakt het voor ons ook moeilijk om het oorspronkelijke en historische landschap te ontwaren. Door de vele schijnbaar onherbergzame gebieden leent Kreta zich uitstekend voor een hernieuwde kennismaking met het fenomeen ‘landschap’.

De kloof van Kritsa

Voordat we vanochtend (een deel van) de kloof van Kritsa gaan bedwingen, geeft Daniëlle de cursisten een inkijk in haar persoonlijke beleving van landschap waarbij alle zintuigen worden aangesproken. Ze neemt ons mee op een imaginaire reis naar het gevoel van landschappen.
De kloof van Kritsa kan misschien niet door iedereen bedwongen worden. Het vereist enige lenigheid en klimvaardigheid omdat de kloof vol kleine en enorme rotsblokken ligt.
Daarna maken we een landschappelijke rondwandeling in de heuvels van Kritsa. Over een niet moeilijk pad zien we het dorp steeds vanuit een ander perspectief in de vallei liggen. Onderweg worden we verrast door een oude ruïne me een bijzonder verhaal. Tijdens de rondwandeling worden de cursisten uitgenodigd na te denken over hun eigen beleving van het landschap.
De buffetlunch staat klaar op Villa Dio Petres.

Nikos Kazantzakis

In de middag gaan we ons verdiepen in een van de grootste en fascinerendste schrijvers die Kreta heeft voortgebracht, Nikos Kazantzakis. Hij is een prachtig voorbeeld van een kunstenaar die bewust heeft geprobeerd in zijn werk verleden, heden en toekomst aan elkaar te verbinden.
Middagfilm: Leven en wandel van Zorba de Griek.
Diner: op eigen gelegenheid
Totale wandelduur van de dag: 3 uur

Donderdag: zuivert het verleden?

Passage ter begeleiding van het thema van de dag:
‘om te kunnen leven moet een mens de kracht bezitten en van tijd tot tijd gebruiken om een deel van aan stukken te slaan en uit te wissen. Dit bereikt hij door het verleden voor het gerecht te slepen, op de pijnbank te leggen en tenslotte te veroordelen. En ieder deel van het verleden is waard veroordeeld te worden’ (Nietzsche, uit Over nut en nadeel van geschiedenis voor het leven)
Na de wandelingen van de afgelopen dagen, de kennismaking met historisch besef, het voelen van historische en filosofische inspiratiebronnen en het ontdekken van fysieke sporen in het landschap, zijn we vandaag klaar voor de volgende verdiepende en spannende stap. We gaan onderzoeken of en hoe we het verleden beoordelen, afkeuren of zelfs misbruiken voor onze eigen doeleinden. Filosofische vragen over goed en kwaad vormen een rode draad voor onze discussies.
We beginnen op Villa Dio Petres met een kleine introductie en film over de bijzondere vallei van Katharo (‘katharo’ betekent zuiver in het Grieks). Een vallei met een verhaal…

Vallei van Katharo

Na een autorit van 30 minuten zijn we een kilometer gestegen en lopen we in de zuivere lucht van de vallei van Katharo, waar we een ronde van 2 uur zullen doen.
Een traditionele Kretenzische lunch wordt geserveerd in de vallei.
Aansluitend vindt in de frisse bergwereld een groepsgesprek plaats over de manier waarop wij als individuen en als collectief het verleden beoordelen. Hoe beoordelen we goed en kwaad in het verleden? Op welke wijze bepalen die oordelen hoe we naar ons eigen leven kijken en hoe we de toekomst tegemoet gaan? Tijdens dit groepsgesprek is er ruim tijd voor het delen van en reageren op ieders eigen ervaringen.
Diner op eigen gelegenheid
Totale wandelduur van de dag: 2 uur

Vrijdag: Vergeten en herinneren

Passage ter begeleiding van het thema van de dag:
‘opgewektheid, vertrouwen over wat komen gaat hangt samen met het vermogen op juiste moment te vergeten of te herinneren’
(Nietzsche, uit Over nut en nadeel van geschiedenis voor het leven)
Na een enerverende week vol nieuwe en unieke ervaringen sluiten we de week af met natuurlijk een wandeling voor de laatste energieke aanzet tot een dag van reflectie en contemplatie. Vandaag staat de vraag centraal op welke wijze historische en filosofische inspiratie je leven verdere verdieping, bezieling en bevlogenheid kan geven.
Landschappelijke wandeling naar uitgestorven dorp
Vanuit het dorp Kroustas maken we een landschappelijke wandeling van 3 uur door berg en dal, en met mooie vergezichten.
We eindigen met een picknick bij een kapel in een letterlijk uitgestorven dorp: Lakous.
Onze laatste groepsgesprek begint met de passage van Nietzsche en zoemt in op een belangrijk aspect van onze persoonlijke en collectieve omgang met het verleden: wat willen we vergeten en wat willen we ons graag herinneren? Het vergeten en herinneren van het verleden is sterk verbonden met hoe we onze eigen rol in de geschiedenis zien en daarmee ook met de manier waarop we naar het heden en de toekomst kijken. Door het samenbrengen van verleden, heden en toekomst raakt de cirkel van onze cursusweek rond.
Afscheidsdiner in het traditionele restaurant Paradosiako in Agios Nikolaos

Totale wandelduur van de dag: 3 uur

Zaterdag

Het laatste ontbijt.