Maar volgens de filosoof Kant (1724-1804) is het mogelijk om ondanks allerlei verleidingen en menselijke missers toch steeds opnieuw weer te weten wat ons te doen staat.

Omdat we redelijke mensen zijn en autonoom. Omdat we door logisch te redeneren in kunnen zien wat juist is, rechtvaardig, redelijk en billijk en daar vervolgens in vrijheid voor kunnen kiezen. We zijn in staat om ons te verhouden tot ons eigen handelen, we kunnen afstand nemen van onze eigen voordelen en daarmee een hoger doel dienen. 

Een filosofieweek met Corrie Haverkort van 13 t/m 19 mei 2018.

We zijn er trots op dat Corrie Haverkort op ons pad is gekomen en in mei 2018 een cursus verzorgt. Corrie geeft al 15 jaar cursussen en lezingen op het gebied van filosofie. Haar filosofische onderwerpen gaan altijd over de vraag naar zin en betekenis in het leven en de rol van rechtvaardigheid in deze. Daarnaast verzorgt zij trainingen op het gebied van opvoeding, preventie scheidingen en het leven in samengestelde gezinnen. Ze heeft zich gespecialiseerd in hedendaagse gezinsvormen en geef daarover lezingen vanuit de ethiek. Daarnaast schrijft ze (ze werkt aan haar vijfde boek) en exposeert ze als beeldend kunstenaar in o.a. de Fundatie. Wil je er meer over weten? Ga naar een uitgebreide beschrijving.

Je bent welkom van 13 tot en met 19 mei 2018.

Wat wil Kant ons zeggen en wat kunnen we er mee?

Tijdens deze filosofieweek gaan we onderzoeken wat Kant bedoelt met bovenstaande uitspraak en wat we ermee kunnen in ons dagelijks leven. En, biedt zijn denken voldoende houvast? Dit vroeg ook de hedendaagse Amerikaanse filosoof John Rawls (1921-2002) zich af toen hij Kant bestudeerde en besloot dat er nog een praktisch vervolg moest komen. Wat zijn billijke afspraken voor een goede manier van samenleven was een van zijn leidende vragen. In zijn boek Een theorie van rechtvaardigheid spreekt hij over billijkheid en geeft hij aan wat er gedaan moet worden als we in een situatie terecht komen waarbij sprake is van onrecht, van onvrijwillige ongelijkheid waar we ons niet goed bij voelen.

Sluier van onwetendheid

Rawls introduceert een bijzonder gedachte-experiment dat hij de ‘sluier van onwetendheid’ noemt. Door dit experiment geeft hij inzicht in hoe we zowel onze eigen belangen als het welzijn van het geheel in balans kunnen brengen. Een hele uitdaging.

Emoties

Maar hoe zit het met onze emoties als er sprake is van onrecht? Daar horen we Kant en Rawls niet over. Terwijl emoties ons op cognitief gebied zoveel kunnen vertellen. In haar boeiende boek Oplevingen van het denken en haar laatste werk Woede en vergeving beschrijft de filosoof Martha Nussbaum (1947) de betekenis van gevoelens en emoties, zoals woede en verdriet, angst en schaamte. Ze brengt de betekenis van deze emoties in relatie tot morele beslissingen. Een interessant gegeven dat precies aansluit bij de praktijk van het samen leven in welke vorm dan ook, waarbij emoties bijna altijd een verwijzing vormen naar morele dilemma’s waar mensen onderling mee geconfronteerd worden. Haar inzichten maken het denken over samen leven misschien wel compleet.

De manier van werken van Corrie Haverkort

Haar colleges zijn inhoudsvol. En op die manier krachtig. Het filosofisch niveau is hoog, maar altijd afgestemd op de deelnemers. Vanuit de theorie legt zij steeds verbanden met het dagelijkse leven en ervaringen, door het geven en vragen van levendige voorbeelden.
Haar colleges zijn interactief. De deelnemers hebben de ruimte om vragen te stellen of iets mee te delen. Iedere bijdrage is immers bedoeld om deel te nemen aan de zoektocht naar wijsheid. Corrie zorgt er steeds voor dat de rode draad van het thema vastgehouden wordt. Zij bewaakt het thema goed. Zo maakt zij met groepen altijd intense denkbewegingen waardoor er inzichten ontstaan die echt boeiend zijn.
Tijdens het gedeelte van verdieping is er alle ruimte voor de deelnemers om uit te wisselen. Waar zinvol koppelt zij die ervaringen terug naar de theorie. Zo kan bijvoorbeeld een bepaalde uitspraak van een deelnemer echt Kantiaans genoemd worden waardoor mensen direct gaan voelen wat Kant bedoelt en de besproken theorie ‘landt’.
Corrie geeft levendige en sprankelende cursussen. Ernst waar dat gevraagd wordt met op zijn tijd ook steeds humor en plezier. Ze is altijd goed voorbereid maar geeft ook aan waar ze iets niet weet. Er is ruimte voor deelnemers om ook hun kennis en inzichten te tonen.
Verder is zij een verteller, spreken over Kant, Rawls of Nussbaum kan zakelijk en feitelijk maar het kan ook levendig en vanuit inzicht, en op een menselijke manier waardoor mensen ervaren dat ze deel nemen aan dat wat besproken wordt'. 

Het weekprogramma

Zondag

Om 16.00 uur start de cursus met een kennismaking met Corrie Haverkort en elkaar en een introductie over Kreta.
Corrie start met een doorkijk naar de week.
Aansluitend gezamenlijk diner.

Maandag: Durf te denken

Je kunt bijna geen krant opslaan of een artikel lezen van hedendaagse denkers of het gaat om de vraag hoe we zo goed mogelijk kunnen samenleven. Hoe we het plezierig kunnen hebben met elkaar en elkaar inspireren. Uiteindelijk volgt ook altijd de vraag: Wanneer vinden we een situatie juist? Billijk en rechtvaardig en wat is dat eigenlijk? Binnen deze discussies wordt heel vaak gerefereerd aan de filosoof Immanuel Kant. Geen wonder. Zijn inbreng en ideeën waren in de tijd van de Verlichting zo bijzonder dat ze nu nog steeds als uitgangspunt dienen als het gaat over de betekenis van rechtvaardigheid. Binnen welke samenlevingsvorm dan ook. Dat kan gaan over grote organisaties maar zeker ook over kleinere samenlevingsvormen als het samenwerken met collega’s, de verhouding onder vrienden of het samenleven met een partner en/of kinderen.

Op deze eerste ochtend gaan we in op de vraag: wie is Immanuel Kant? En waarom is zijn denken nog steeds zo actueel? Wat heeft hij bedoeld met zijn uitspraak Sapere Aude: durf te denken? En welke inzichten heeft hij ontwikkeld over rechtvaardig handelen waarbij hij plicht en vrijheid op een bijzondere manier aan elkaar koppelt?

Een poëtische uitspraak van Kant is: Twee dingen vervullen de geest met steeds nieuwe en toenemende bewondering en eerbied, hoe vaker en langduriger het denken zich ermee bezighoudt: de sterren hemel boven mij en de morele wet in mij.
Uit I.Kant, Kritiek van de praktische rede.

9.00 -11.00 uur op Villa Dio Petres:

• Inleiding op het leven en werk van Immanuel Kant. In welke tijd leefde hij en waarom wordt hij ook wel de belangrijkste denker van de Verlichting genoemd?
• Hoe moeten we begrippen als de categorische imperatief en de vrije wil verstaan?
• En wat zegt Kant over ons vermogen om morele oordelen te ontwikkelen?

11.30-13.00 uur op Villa Dio Petres:
Uitwisseling en verdieping: gezamenlijk en in kleine groepen.

• Tegen welke morele dilemma’s lopen we aan in ons persoonlijke leven? Hoe gaan we hier mee om? Kunnen we refereren aan Kant?
• En wat is het verschil tussen hoe de werkelijkheid is en hoe we vinden dat ze zou moeten zijn? Wat is ons ideaal als het gaat om een goede manier van samenleven? Ook als het gaat om ons persoonlijke leven.

Lunch op eigen gelegenheid

17.00- 18.00 uur op Villa Dio Petres:
Een korte terugblik. Wat heeft ons geraakt?

19.30 uur op Villa Dio Petres:
Diner cinematografique

Dinsdag: De ring van Gyges

Wat zou je doen als je onzichtbaar zou zijn? Dit is een vraag die we ons vast wel eens hebben gesteld. Anders geformuleerd: zou ik eerlijk handelen als niemand zou zien wat ik doe of als niemand er achter zou komen?
Deze dag starten we met een mythe van Plato: de ring van Gyges. Het gaat over een schaapherder die in dienst was van de toenmalige heerser van Lydië, wat nu West Turkije is, en die door het dragen van een ring onzichtbaar is.
Deze mythe sluit goed aan bij de vraag die Kant stelt:
Is er een universele moraal te vinden die overal en altijd geldig is, zonder terug te vallen op wetten uit heilige geschriften, op tradities of heersende normen?
En als dat zo is hoe zouden we die moraal dan omschrijven? Waarmee Kant verwijst naar de categorische imperatief die hij in zijn boek Fundering voor de metafysica van de zeden expliciet uitwerkt. Waarbij hij overigens zelf aangeeft dat dit best wel een onmogelijke titel is. Maar waarmee we wel in het hart van het denken van Kant over rechtvaardigheid belanden.

9.00 – 11.00 uur op Villa Dio Petres:
We gaan in op de principes van rechtvaardigheid en de categorische imperatief, en zullen ook enkele passages lezen uit het werk van Kant.

• Wat bedoelt Kant met to deon? Grieks voor ‘datgene wat behoort’. Waarbij hij expliciet wil uitzoeken waarom we als mens in staat zijn om het goede te doen zonder dat dit van bovenaf wordt opgelegd.
• En wat bedoelt Kant met de uitspraak dat we de ander niet alleen als middel maar ook altijd als doel moeten zien?
  Interactieve collegevorm, ondersteund door een video uit de serie: Durf te denken.

11.30-13.00 uur op Villa Dio Petres:
Uitwisseling en verdieping: een praktische oefening.
Wat zouden wij doen als we de ring van Gyges dragen? Tegen welke verleidingen lopen we aan? En wat zouden we doen als we ons zouden bevinden onder ‘de sluier van onwetendheid’ en met elkaar afspraken moeten maken over hoe we willen samenleven?
De ‘sluier van onwetendheid’ is een gedachte-experiment van de Amerikaanse filosoof John Rawls die als reactie op de theorie van Kant een praktische variant ontwikkeld heeft om in de praktijk beter om te kunnen gaan met conflict gevoelige beslissingen of als we voor voldongen feiten worden geplaatst waar we niet voor gekozen hebben.
We gaan het gedachte-experiment omvormen tot een oefening. Daarvoor kiezen we een casus uit het dagelijkse leven waarbij recht en onrecht een hoofdrol speelt. Vervolgens bepalen we samen de spelregels aan de hand van Kant en Rawls.

12.50 uur Korte presentatie over de Vallei van Katharo

de Vallei van Katharo

13.00 uur vertrek naar Vallei van Katharo waar een zeer authentieke Kretenzische lunch wordt bereid.
Na de lunch pakken we de ring van Gyges weer op. Welke inzichten biedt deze oefening en hoe kunnen we deze toepassen of gebruiken in het eigen leven? Een groepsgesprek in de bergen.
Het diner is op eigen gelegenheid (voor zover daar nog behoefte aan is…)

Woensdag: Gelijkheid en verschil

Iedereen wordt geboren met bepaalde talenten en begaafdheden. Maar het verschil in mogelijkheden tussen mensen is groot. Van gelijke kansen is bijna nooit sprake. De een is snel en heeft altijd een antwoord paraat, de ander is afwachtend en brengt pas iets in als hij helemaal zeker is van zijn zaak. Of de een ziet altijd mogelijkheden en de ander alleen bezwaren. Maar naast verschil in karakter en temperament is er ook verschil op sociaal en economisch gebied. De een wordt geboren in een rijk gezin en heeft al een deel van de wereld gezien waar een ander alleen maar van kan dromen. Of wordt gestimuleerd om te studeren, is fit, sterk en gezond. Bij een ander kan ieder plan al in de kiem gesmoord worden en is het idee van een gezond leven geen gesprek van onderwerp. Als we samenleven met mensen is onze achtergrond en onze begaafdheid gevarieerd. Evenals onze mogelijkheden en verwachtingen.
We moeten ons uiteenzetten met verschillen en ongelijkheden. Dat gaat goed zolang we van elkaar houden, vrienden zijn en elkaars belangen delen. Maar het gaat minder goed als de belangen uiteen gaan lopen. Hoe ga je dan met elkaar om? Wat is dan de juiste keuze? In zijn boek Een theorie van rechtvaardigheid bespreekt Rawls hoe we om zouden kunnen gaan met onverdiende achterstelling en de willekeur van het lot. Voor hem geldt, in navolging van Kant, de fundamentele gelijkwaardigheid van mensen. Een mooie uitspraak van Rawls is: Tussen lot en keuzevrijheid: rechtvaardigheid.

9.00-10.30 uur in de oude stad Lato:
In de Dorische stad Lato gaan we terug in de tijd naar de eeuwen van Socrates, Plato en Aristoteles.

de Dorische stad Lato

Nomizo, ‘ik denk’ in het oud-Grieks, is de naam van een filosofisch spel dat we gaan spelen op de trappen van Lato. Het motto van dit spel is een uitspraak van Aristoteles: “Een ontwikkelde geest onderscheidt zich door het vermogen na te denken over een standpunt waarmee zij/hij het niet eens is”.
Door middel van dit spel ervaren we dat eerder ingenomen standpunten steeds opnieuw overwogen kunnen worden. Het is een bijzondere oefening in ‘ons verplaatsen in de ander’.
Het spel wordt toegelicht vanuit de Retorica over de wijze van gesprekvoeren in de tijd van Socrates en Aristoteles.

11.00 – 13.00 uur op Villa Dio Petres
We gaan in op het denken van Rawls wiens justice as fairness zich richt op ongelijkheden in levenskansen van mensen voor zover deze door omstandigheden worden bepaald. Kunnen deze verschillen opgeheven worden? En is dat gewenst?

• Wat bedoelt Rawls met het verschil beginsel waarbij onrecht gecompenseerd wordt zonder talenten en begaafdheden van individuen te belemmeren? Kunnen vrijheid en gelijkheid samengaan?
• Wat is de kracht van zijn gedachte-experiment ‘de sluier van onwetendheid’? Aan welke voorwaarden is het gebonden en op welke kwaliteiten van mensen doet het een appél?

13.00 uur korte wandeling naar lunch bij Maria in Kroustas

14.30 uur Vertrek naar natuurgebied Historic Parc Kroustas
Een uur stil wandelen door de natuur boven Kroustas. Voor die wandeling krijg je een reflectie oefening mee. De natuur als helend fenomeen, zoals ook de Epicuristen de natuur (tuinen) zagen.

18.00 uur Diner op Villa Dio Petres

20.00 -21.30 uur:
Video-college van Michael Sandel, hoogleraar politieke wetenschappen aan Harvard University. Hij gebruikt de denkbeelden van onder andere Immanuel Kant, John Rawls en Aristoteles om morele dilemma’s te verhelderen.

Donderdag: Emoties en zelfreflectie

Als het gaat om zo goed mogelijk samenleven en recht doen aan elkaar dan blijkt uit de praktijk dat inzicht hebben in de principes van rechtvaardigheid, zoals Kant en Rawls dit beschrijven, uitermate zinvol maar niet toereikend is. Het is dankzij Martha Nussbaum dat de betekenis van emoties met betrekking tot ons morele handelen opnieuw onder de aandacht wordt gebracht. Emoties geven aan dat ons leven niet vlak en eenduidig is maar onregelmatig en onzeker. Als we heftige emoties ervaren, bijvoorbeeld als er ernstige conflicten zijn of wanneer een groot verlies dreigt, weten we dat het gaat om iets dat heel belangrijk is voor ons. Emoties laten ons dat direct ervaren. Emoties kun je in die zin zien als intelligente reacties op de inschatting dat iets waardevol is.
Als we emoties inderdaad gaan beschouwen als intelligent, als vermogen om te onderscheiden wat belangrijk is en wat niet, dan kunnen we niet om emoties heen in analyses van ethische oordelen. We kunnen dan niet langer ons morele handelen enkel baseren op rationele inzichten. Dan moeten emoties een essentieel onderdeel worden van onze ethische redenaties. Nussbaum schrijft: Dat betekent dat we ons zullen moeten verdiepen in de verwarde gevoelens van verdriet en liefde, woede en angst om te achterhalen welke rol deze woelige emoties spelen in ons denken over wat goed en rechtvaardig is.

9.00-11.00 uur op Villa Dio Petres:
We verdiepen ons in het filosofische denken van Martha Nussbaum en volgen op welke wijze zij emoties ziet als een opleving van het denken waarin rede en gevoel samen komen. En daarmee een mogelijkheid vormen om tot een dieper inzicht te komen als het gaat om morele dilemma’s.

• Wat wordt verstaan onder emoties, waar verwijzen ze naar en hoe kunnen we beschikken over kennis die emoties in zich dragen?
• Op welke wijze verandert taal, inzicht en bewustzijn ons emotionele leven en daarmee ons morele handelen?

11.30-13.00 uur op Villa Dio Petres:
Reflecteren op onze eigen emoties en uitwisseling.
Op dit moment in de cursus beschrijven we voor onszelf tegen welke emoties we aanlopen in ons leven en op welke wijze deze emoties een goede manier van samenleven met anderen belemmeren of juist bevorderen.
Reflectie: Wat zegt angst over de manier waarop we met de ander omgaan? Of woede? Hoe kan het dat we van iemand kunnen walgen? Wanneer speelt schuldgevoel een rol of schaamte? Wat is de betekenis van verdriet? Of van blijdschap en vreugde? En wat zeggen al deze emoties als we zoeken naar een rechtvaardige en billijke manier van omgaan met elkaar?
We beschrijven voor onszelf deze gedachten, als voorbereiding op de middag.

13.00 uur: korte lunch op Villa Dio Petres en vertrek naar Mochlos.
In het lieflijke kustplaatsje Mochlos is er gelegenheid te zwemmen.

Mochlos

17.00 uur: samenkomst in zaaltje van restaurant Ta Kochilia in Mochlos
Uitwisseling: We wisselen onze ervaringen zoals we die vanochtend beschreven op een persoonlijke en filosofische manier uit, zonder dat het privé hoeft te worden. Waarbij het ervaren van het onderscheid tussen ‘persoonlijk’ en ‘privé’ een bijzondere meerwaarde geeft als het gaat over een oprechte en integere manier van omgaan met elkaar.
Ieder krijgt een podium van een x aantal minuten.

Aansluitend diner in restaurant Ta Kochilia.
Je bent om 21.30 uur thuis.

Vrijdag: Verlangen naar het goede

Veruit de meeste mensen verlangen ernaar om rechtvaardig te handelen en om rechtvaardig behandeld te worden. Maar waar komt dit verlangen vandaan? Volgens Kant vloeit dit voort uit het verlangen om zo volledig mogelijk uit te drukken wat wij als mens zijn, namelijk vrije, gelijke en rationele wezens met keuzevrijheid. Maar hoe komt het dat er dan toch even zo vaak onrecht plaatsvindt? Dat we benadeeld worden, genegeerd of gekrenkt. En dat we daar behalve verdrietig en teleurgesteld ook ontzettend kwaad over kunnen worden, en de neiging hebben om het de ander betaald te zetten. Al is het maar door een koppig zwijgen. Woede en verontwaardiging verwijzen direct naar onrecht. Daarbij blijkt volgens Nussbaum dat woede en vergelding in elkaars verlengde liggen en daarmee een belemmering vormen voor rechtvaardig handelen. In haar boek Woede en vergeving gaat zij in op de betekenis en uitingsvorm van woede en introduceert de term ‘transitie- woede’. Waarmee zij zicht biedt op onderlinge betrokkenheid en het ervaren van een verwante kwetsbaarheid dat de weg vrij maakt tot verzoening en compassie. Wat helemaal nog niet zo gemakkelijk is. Terwijl het verlangen om het juiste te doen en om het goed te hebben met elkaar zo sterk is, zoals Kant al aangaf.
Ook bij hem gaat het om een ethiek van wederzijds respect en zelfachting en niet om een moraalleer van wet en schuld. Schaamte omdat we hierin af en toe falen maakt dat we steeds opnieuw bereid zijn om het juiste te willen doen.

9.00-11.00 uur op Villa Dio Petres:
Op deze laatste cursusdag verdiepen we ons in de betekenis en werking van woede en de overgang naar transitie-woede en verzoening.

• Wat betekent transitie-woede en hoe kun je dit bereiken?
• Wat is de betekenis van inlevingsvermogen en erkenning?
• En waarom is verzoening onontbeerlijk als het gaat om recht doen aan elkaar?

11.30-13.00 uur op Villa Dio Petres:
Uitwisseling en verdieping:
Aan de hand van verschillende casussen uit ons leven kijken we terug en vooruit waarbij in vogelvlucht de hoogtepunten van het onderzoek naar moreel handelen voorbijkomen. Waar kunnen we iets mee en waarmee echt niets? Waar ervaren we ernst en waar humor? En hoe kunnen we onszelf behalve serieus nemen ook altijd weer relativeren?
We sluiten of met een korte presentatie, alleen of met anderen. De vorm zal nog blijken.

13.00 uur: afsluitende rituelen op Villa Dio Petres
Lunch en middag vrij te besteden.

19.00 uur Afscheidsdiner aan zee in restaurant Paradosiako in de stad Agios Nikolaos.

Zaterdag

Laatste ontbijt

Datum 

Je bent welkom van 13 tot en met 19 mei 2018

Je kamer

Kies voor het gezellige dorpspension Argyro of de luxere zeer rustig gelegen Villa Dio Petres. Voor Villa Dio Petres geldt een meerprijs van € 60 à €120. Ga voor alle details naar alle info over je kamerkeuze. 

Prijzen

De prijzen zijn vanaf € 1.175,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer, € 1.226-- voor een eenpersoonskamer en € 1.286,-- per persoon bij één persoon op een tweepersoonskamer. Dit is voor een (bijna) geheel verzorgde week, exclusief vlucht. Er worden geen boekingskosten in rekening gebracht. Lees hier meer over onze prijzen.
De prijs voor de transfers van en naar Heraklion is € 35,-- enkele reis, per persoon. Er gaat ook een bus van de luchthaven van Heraklion naar Agios Nikolaos.
Weet je nog niet of je de transfers wilt of dat je de bus neemt? Je kunt het de transfers ook later bijboeken (tot 2 maanden voor aanvang van de cursus).

Een exclusieve week voor een beperkte groep

Het minimum aantal deelnemers voor deze cursus is 8 (al gehaald) en het maximum is 16 deelnemers.

Wie is Corrie Haverkort?

Lees meer over Corrie Haverkort.