archief4

 

Joep Dohmen over het existentialisme.

De verovering van de vrijheid

Ofwel: hoe zou jij je leven willen redden? We beleven in onze tijd de terugkeer van het existentialisme. Dat is niet zo vreemd in een neoliberaal tijdperk waarin wij als individu meer dan ooit op onszelf worden teruggeworpen.

Je bent welkom van 17 tot en met 23 oktober 2021.

buitenschool op terras 1

 

 

Er is geen uitgetekend pad dat naar de verlossing leidt. De mens moet die weg voortdurend zelf kiezen. Om te kunnen kiezen is hij vrij, verantwoordelijk, zonder excuus. Alle hoop, ligt in hemzelf.

Jean Paul Sartre

 

Annie Ernaux: DE JAREN

Joep Dohmen: 'Onlangs verscheen de vertaling van de schitterende autobiografie van Annie Ernaux: DE JAREN. Ernaux is een Franse schrijfster, geboren in 1940 in een Normandisch gehucht. Ze is 80, blikt terug en hoe. De eerste zin luidt: ‘Alle beelden zullen ver-dwijnen.’ De laatste: ‘Iets redden van de tijd waar we nooit meer zullen zijn.’ Tussen die twee zinnen ligt een leven dat aan de eeuwige vergetelheid moet worden onttrokken, en het besef dat dat niet gaat lukken. Dit zijn de herinneringen.
Talloze beelden vanaf het kleine meisje dat ze ooit was tot en met de oude vrouw die ze geworden is. Herinneringen, ‘plaatjes’ van mensen, huizen, plekken, landschappen, steden, niet alleen maar vooral in Frankrijk. Foto’s, wat daarop te zien is en wat ze zouden kunnen uitdrukken. Taal, woorden en zinswendingen die mensen in de loop van de 20e eeuw zijn gaan gebruiken: ‘vroeger was alles beter’, ‘dat krijg je ervan’, ‘het is wat het is’, ‘eigen schuld dikke bult’, ’rot op, boomer’. Kleine en grote gebeurtenissen, zowel uit het privébestaan als uit het openbare leven. Het houvast aan een baan als lerares. Ervaringen, stemmingen, verwachtingen en teleurstellingen. Intimiteit, vriendschap, seks. Geboortes en afscheid, huwelijk en scheiding, jezelf herpakken en alweer uit jezelf wegleven. Aanvaarding, melancholie, en gelatenheid. En toch willen redden.
Het vertrek uit de armoede en de opmars van de welvaartsmaatschappij. De ongehoorde reeks uitvindingen en technologische verbeteringen. Het verdwijnen van de middenstand ten gunste van de giga-supermarkt. De opmars en dominantie van de lage cultuur in popliedjes, stripboeken, schlagerzangers en culthelden. De eindeloze beloftes van politici die zeggen dat ‘we’ het beter zullen gaan krijgen. De winnaars en de vele verliezers. In het algemeen: de eigen en de collectieve reacties op de continue stroom van alle mediagebeuren.
Het knappe van Ernauxs boek: ze is de hele tijd aanwezig zonder dat ze ooit ‘ik’ zegt. In een autobiografie, nota bene. Dat suggereert dat ze niet zo gelooft in actorschap en eigen keuzes. Tegelijk krijg je nooit het gevoel dat ze zich slachtoffer gevoeld heeft van haar bescheiden milieu, mannen en kinderen, haar mislukte huwelijk of haar borstkanker. Je leest nooit iets over stommiteiten of heroïek. En toch zit ze daar, voelbaar ingeweven in DE JAREN, dat vlechtwerk van onze recente geschiedenis.

Je moet het natuurlijk wel aankunnen, proberen en willen begrijpen, dit niet eens zo dikke boek. En behalve het ondergaan en bewonderen, moet je het vooral betrekken op en vertalen naar je eigen leven en geschiedenis. Hoe zijn die decennia door jou heengetrokken? Hoe hebben ze jou gedragen en gedreven, en welke rol heb jij erin gespeeld? En nu je ouder wordt - in een morele navolging van Ernaux - ‘hoe zou jij je leven willen redden?'

[bs-start]col-sm-6 col-md-6[/bs]

Sartre en de Beauvoir

AgiosNikolaos700 2 1

[bs]col-sm-6 col-md-6[/bs]

Heidegger

AgiosNikolaos700 2 1

[close-bs]

 

Existentialisme

Joep Dohmen: 'Ik weet niet of Ernaux zich een existentialiste zou willen noemen. Daarvoor is ze ongetwijfeld te veel schrijfster en te weinig moraalfilosofe. Maar haar boek is wel een uitstekende opmaat naar deze levensfilosofische beweging die (ook) in Frankrijk een enorme rol heeft gespeeld en nog steeds, ik denk te moeten zeggen juist nu resoneert. We moeten ons immers afvragen waarom een actueel schrijfster van formaat juist nu die poging heeft gedaan om haar leven te ‘redden’ van de fragmentatie en vergetelheid. In ons neoliberale tijdperk worden we als individu meer dan ooit op onszelf teruggeworpen. Steeds meer mensen voelen zich vervreemd in een hectische samenleving zonder eigen oriëntatie. Verantwoordelijkheid nemen, belangrijke keuzes maken en te goeder trouw staan - ook al geven sommigen dat niet graag toe - weer op ieders agenda.

Het existentialisme is een moderne filosofie van de vrijheid en van de keuze. De individuele mens wordt eerst en vooral als actor gezien die zich door zijn eigen keuzes verantwoordelijk stelt. Het gaat dan natuurlijk vooral om ingewikkelde levenskeuzes: vragen van leven en dood, partnerkeuze, beroepskeuze. Jezelf wel of niet tegen een vriend keren, ontslag nemen, alleen gaan wonen. Voor jezelf leven of voor anderen leven. Stevig vasthouden aan een moeizaam huwelijk, of je losmaken uit een levensleugen. Je carrière opgeven en je opofferen voor een ander. De vader van het existentialisme.

Sören Kierkegaard zegt het zo:


De keus zelf is beslissend voor de inhoud van de persoonlijkheid; door de keus zelf daalt zij neer in het gekozene, en als ze niet kiest zal ze verkwijnen en wegteren […] De vraag is hier, onder welke kwalificaties men het gehele bestaan wil beschouwen en zelf wil leven.


Minstens drie belangrijke thema’s die de kern uitmaken van het existentialisme, zijn ook bij Ernaux aan de orde. Ten eerste de rol van het subject. Hoe staan we zelf als persoon in het leven, zijn we te veel of te weinig subject? Maken we zelf keuzes of volgen we de voorgebaande paden? Ernaux houdt ons daarover het hele boek door in spanning. Ten tweede de rol van ervaringen, stemmingen, gevoelens. Het existentialisme is niet alleen een filosofie van de vrijheid, maar ook van de angst en de twijfel, het echec en de vervreemding. Tot slot de rol van literatuur. Het boek van Ernaux is niet zomaar een literair verhaal, maar zoals ze aan het slot duidelijk maakt, een doelbewust gekozen vorm waarmee ze tegelijk haar eigen en onze collectieve, recente geschiedenis zo authentiek als mogelijk heeft beschreven.

Het existentialisme is een levensfilosofie die de mens wil leren om zelf te denken en authentiek, vanuit zichzelf te leven. Niet zomaar schrijven en overschrijven, praten en napraten, maar echt filosoferen, vooral vanuit de eigen ervaring reflecteren en evalueren van doen en laten, trouw en ontrouw, echecs en geluk. In die zin zou ik zelf Ernaux best een existentialiste durven noemen. Precies deze drie thema’s: actorschap tussen kiezen en laten gebeuren; de angst voor de vrijheid; authenticiteit naar vorm en inhoud staan centraal in het existentialisme'.

zon1160 compressor1

De cursus: wat gaan we doen?

Het existentialisme was in de jaren vijftig naturlijk ook een rage. Na de bevrijding werd Sartre’s zijnsfilosofie een heuse mode die de naam ‘existentialisme’ kreeg. Jonge mensen wilden zich losmaken uit hun gezapige en tamme milieu, zie de film Rendez Vous de Juilliet van Jacques Becker uit 1949. Het was de tijd van de zwarte coltruien en de rokerige kelders van Saint-Germain-des-Prés, waar de schrijver Boris Vian samen met Miles Davis trompet speelde en zangeres Juliette Gréco het vitale chanson ten gehore bracht.
Maar achter die rage en onder dat nieuwe levensgevoel zat ook een echte filosofie. In deze cursus gaan we op zoek naar de betekenis van het wijsgerig existentialisme, zoals die door enkele vooraanstaande existentialisten is ontwikkeld. We richten ons op enkele specifieke thema’s zoals vrijheid en de angst daarvoor, liefde, vervreemding en verantwoordelijkheid. We onderzoeken de bronnen van het existentialisme bij de filosofen die haar hebben voorbereid. We kijken ook naar haar invloed en doorwerking met name op de humanistische psychologie en psychotherapie. Tot slot bezien we ook de verschillende kritieken die er op het existentialisme zijn uitgeoefend.

Wat voor gesprekken staat je te wachten? Vraag twee voorproefjes aan.

Joep Dohmen heeft twee voorproefjes gemaakt, ter illustratie van welk soort gesprekken je te wachten staat. Het eerste fragment is van Sartre en gaat over kiezen; het tweede is een commentaar van Maarten van Buuren op het begrip ‘te kwader trouw’: Wil je ze ontvangen? Stuur dan een eenvoudig mailtje naar info@evdaimonia.com

 

Lesmateriaal

Omdat de voortgang van deze cursus afhankelijk is van de maatregelen die overheden opleggen (mag je straks reizen of niet) zal er geen reader worden gemaakt. De kosten zouden mogelijk voor niets worden gemaakt. In de plaats daarvan zal aan de deelnemers een boek of een boekenbon ter beschikking worden gesteld. 

De deelnemer wordt gevraagd twee boeken aan te schaffen en te lezen:

  • Sarah Bakewell, De existentialisten. Filosoferen over Vrijheid, Zijn en cocktails (2017).
  • Katrien Schaubroeck, Iris Murdoch. Een filosofie van de liefde (2020).

Daarnaast zal een beknopte leader worden vertuurd.

WEEKPROGRAMMA

 

Joep Dohmen: 'We beginnen elke dag met een lang gesprek over het existentialisme. Daarbij gebruiken we het boek van de Engelse schrijfster Sarah Bakewel De existentialisten. Filosoferen over Vrijheid, Zijn en cocktails (2017). Dit zeer toegankelijke en heel mooi geschreven boek vormt de leidraad van deze cursus. Daarna volgt een hoorcollege en /of tekstlezing over de auteur van de dag. De cursus omvat naast het boek van Bakewell, korte primaire teksten uit de existentialistische filosofie, fragmenten uit romans, documentaires en speelfilms. Natuurlijk ook luisteren naar hoorcolleges, samen of alleen een tekst lezen, wandelen (in stilte), samen eten en drinken (hardop), ervaringen bespreken, films kijken en nabespreken'.

 

zondag

Ontvangst om 16.00 uur op Villa Dio Petres. Kennismaking en presentatie over Kreta.

Aansluitend diner.

maandag

We beginnen de week met een college op de trappen van de Dorische stad Lato.

joep lato compressor

Joep Dohmen met een college in de Dorische stad Lato.

Voorspel: is God dood? Kierkegaard en Nietzsche.

De opmars van de subjectfilosofie

Lunch op eigen gelegenheid

Diner en film of doumentaire op Villa Dio Petres

dinsdag

De magiër uit Messkirch. ‘Geworpenheid’ bij Heidegger

Martin Heidegger en zijn radicale breuk met de westerse filosofie.

Lunch in het nabijgelegen Kroustas

Stilte-wandeling rondom Kroustas

kroustas wandeling1160 2 van 2

Wandelroute rondom Kroustas

Borrel en gesprek op Villa Dio Petres

Diner op eigen gelegenheid.

woensdag

Jean Paul Sartre: Persoonlijke verantwoordelijkheid en te kwader trouw.

Het existentialistisch humanisme in Sartres denken en roman De wegen der vrijheid.

Lunch in vallei van Katharo

Joep Dohmen op Katharo 2021 compressor

Cursusonderdeel in de Vallei van Katharo

Diner op eigen gelegenheid

donderdag

Simone de Beauvoir: ‘Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt vrouw gemaakt’.

Relationele autonomie in De Beauvoirs denken en romans.

Lunch aan zee

Wandeling rond Kritsa.

Diner in restaurant in Kritsa.

vrijdag

De kritiek op het existentialisme: Murdoch, Bieri / Pascal Mercier en Taylor. Persoonlijke verantwoordelijkheid als kernthema van de actuele filosofie en topprioriteit van onze morele agenda.

Lunch op Villa Dio Petres

Middag vrij

Afscheidsdiner.

zaterdag

Het programma is afgelopen na het laatste ontbijt.


Datum

Je bent welkom van 17 tot en met 23 oktober 2021

 

Prijzen

De prijzen zijn

  • € 1.285,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer,
  • € 1.335,-- bij gebruik van een éénpersoonskamer (slechts twee beschikbaar),
  • € 1.395,-- per persoon bij alleengebruik van een tweepersoonskamer,

Exclusief eventuele toeslag voor logies op Villa Dio Petres, en eventuele transfers.

De prijs is inclusief:

  • boeken of boekenbon
  • docent;
  • cursusmaterialen;
  • 6 nachten logies in een airconditioned kamer,
  • 6 maal ontbijt;
  • de in het programma genoemde gezamenlijke picknicks, lunches en diners;
  • koffie/thee, gezuiverd water en vruchtensappen tijdens de door ons verzorgde gezamenlijke momenten;
  • gezuiverd water bij alle gelegenheden;
  • tafelwater bij alle maaltijden;
  • toegangskosten voor bezienswaardigheden in het programma;
  • excursies naar bijzondere plekken;
  • het dagelijks vervoer naar de Academie (Villa Dio Petres) vanuit pension Argyro;
  • alle vervoer bij de excursies;
  • incidenteel vervoer binnen de vrije momenten indien dit logistiek inpasbaar is;
  • boekingskosten.

De prijs is exclusief:

  • vluchten;
  • 3 maaltijden;
  • alcoholische dranken;
  • zelf bestelde frisdranken, vruchtensappen, koffie/thee en andere versnaperingen tijdens de maaltijden in restaurants of andere gelegenheden;
  • persoonlijke uitgaven;
  • annulerings- en reisverzekering.

Transfer van en naar de luchthaven Heraklion
We halen je op van (de luchthaven van) Heraklion en brengen je naar (de luchthaven van) Heraklion voor € 45,-, per persoon, enkele reis. Het is een rit van een uur. Een taxi kost € 75 à € 100 enkele reis. Je kunt ook de regionale bus nemen naar Agios Nikolaos (die kost € 7,70) en vanuit Agios Nikolaos een taxi (die kost circa € 15,--) of één van de weinig aansluitende bussen.
Bij boeking krijg je alle verdere informatie.

Een exclusieve week voor een beperkte groep

Het minimum aantal deelnemers voor deze cursus is 8 en het maximum is 16 deelnemers.

Gastenboek

Lees de ervaringen van eerdere gasten van Joep Dohmen in 2011-2012, 2013, juni 2014, augustus 2014, mei 2015, oktober 2015, mei 2016, september 2016, mei 2017, september 2017 en oktober 2018 en juli 2020.

Wie is Joep Dohmen?

Lees hier meer over Joep Dohmen.