We hebben een besluit genomen: we willen alleen nog cursussen die echt iets bijdragen aan de wereld of van werkelijke betekenis zijn voor je bestaan. Zoals de cursus over de staat van de politiek en het openbaar bestuur in Nederland. Bedoeld voor mensen die werken bij de overheid, politie, woningcorporaties, zorginstellingen, etc. Lees de colums die de twee docenten over hun onderwerp hebben geschreven.
Hans Bouteller: van polycrisis naar perspectief
'We leven in een verontrustende tijd. Het klimaatvraagstuk, geopolitieke strijd, sociaaleconomische ongelijkheid - grote vraagstukken dienen zich aan of verhevigen zich. Er wordt wel gesproken van een polycrisis, vanwege de samenhang tussen deze thema’s. Het leidt bij velen tot een algeheel gevoel van onzekerheid, en zelfs moedeloosheid. Zeker mensen die vanuit hun functie betrokken zijn bij de uitdagingen van vandaag ervaren dit. De verantwoordelijkheid weegt zwaar, terwijl de mogelijkheden tot handelen vaak beperkt zijn. (Waarbij de organisatorische context vaak ook niet meewerkt.)
De discrepantie tussen urgentie en handelingsperspectief leidt tot een behoefte aan bezinning. In wat voor samenleving leven wij, welke mogelijkheden doen zich voor, wat kan mijn rol zijn? Bezinning op de polycrisis begint bij afstand nemen, je losmaken van de zorgen van alledag en samenhang gaan zien. Begrijpen dat over veel vraagstukken van deze tijd al vanaf de antieke oudheid is nagedacht. Op Kreta wordt deze bakermat van de westerse democratische rechtsstaat voelbaar en tastbaar. In het landschap, het voedsel, het weer – maar bovenal in de gesprekken tussen de mensen die verantwoordelijkheid dragen en hun kennis willen delen.
In 2022 namen we de proef op de som – met een gevarieerde groep personen met vergelijkbare functies in gesprek gaan over de uitdagingen van deze tijd, geïnspireerd door klassieke en hedendaagse bronnen van de westerse filosofie'.
Daan Roovers: kunnen politiek en bestuur gezag en slagkracht herwinnen?
'Het politieke nieuws geeft de laatste tijd niet veel aanleiding tot optmistisme. De verschillende crises - klimaat, stikstof, asiel, energie, inflatie en ga zo maar door - volgen elkaar in hoog tempo op. Een onzeker en intern verdeeld kabinet treedt aarzelend op. De Tweede Kamer ligt door onderling geruzie hopeloos met zichzelf overhoop. De boerenprotesten en klimaatactivisten geven de sociale onrust een gezicht: Doe in vredesnaam iets!
Het lijkt de overheid maar niet te lukken om de problemen die zich almaar opstapelen voortvarend aan te pakken. Dat heeft ook te maken met de manier van besturen waaraan we inmiddels zo gewend zijn geraakt dat deze nog amper opvalt: moeilijke vraagstukken zo lang mogelijk voor je uitschuiven tot ze gierend uit de hand lopen. Deze uitstelstrategie leidt vrijwel altijd tot het verergeren van de problematiek en je krijgt er polarisatie bij cadeau. Zullen we het nog even hebben over het stikstofbeleid vanaf eind jaren ‘80?
Toch is niet elk verwaarloosd probleem meteen een crisis. Door iets een crisis te noemen, lijkt het alsof het probleem van buiten komt, en ons als het ware overspoelt. Een verwaarloosd probleem daarentegen, wijst ook op onze eigen nalatigheid. Die komt niet zomaar voort uit onwil, het is ook, zelfgecreëerde, onmacht. Na jaren van decentralisatie, privatisering en bezuiningen hebben we een Ministerie van Volkskgezondheid dat niet over ziekenhuizen gaat, een staatsecretaris van Asielzaken die geen grip heeft op gemeenten en een Ministerie van Landbouw dat kennelijk weining relatie heeft met boeren. Dat is moeilijk besturen zo.
In een rapport van de Raad voor Openbaar Bestuur dat afgelopen maand verscheen, stelt de Raad dat er binnen het openbaar bestuur door veel mensen met hart en ziel wordt gewerkt, maar dat de overheid zich deels van haar eigen slagkracht heeft beroofd door diensten en voorzieningen uit te besteden aan de markt of onafhankelijke uitvoeringsinstanties. Dat is natuurlijk vragen om wantrouwen. Wat betekent dit voor al die mensen die bij de overheid werken? En: kunnen politiek en bestuur weer gezag en slagkracht herwinnen?
Hoogste tijd om eens goed na te denken over de relatie tussen burger, bestuur en politiek fundamenteel en deze te herijken. Hoe zou die eruit moeten zien? De 19e eeuwse Britse liberaal John Stuart Mill stelde dat in een goed functionerende democratie iedereen erop zou moeten kunnen rekenen dat er in het parlement iemand te vinden is die zíjn gedachten even goed of beter formuleert dan hij het zelf zou kunenn. Een prachtig streven: geldt dat vandaag de nog? En hoe ver zijn we daarvan verwijderd?'.