Een blog van één van onze docenten: André Wierdsma
Van leiders wordt verwacht dat ze inspireren. Het veronderstelt actorschap: de wil en mogelijkheid om zelf vorm te geven aan je eigen leven. Dit vraagt het hanteren van de existentiële spanning tussen het ‘ik’ en ‘de ander’. Onze uitdaging is om ‘jezelf te worden in verbondenheid met anderen’. We zijn gemeenschapsdieren, we leven in groepen. Hannah Arendt stelt dat we niet de mens, als individu, maar dat we altijd mensen, het meervoud, als uitgangspunten moeten nemen.
In het essay ‘Onbehagen’ schets Bas Heyne de vertwijfeling die veel mensen ervaren vandaag de dag. De tweede helft van de vorige eeuw leunt sterk op het vertrouwen dat de mens zelf de regie over zijn leven kan nemen. “Nooit meer oorlog’, nadruk op samenwerking en samen het land opbouwen was de manier om afstand te nemen van de trauma’s van WO-2. We nemen afstand van nationalisme, verheerlijking van eigen ‘bloed en bodem’ en superioriteit van eigen identiteit. We zetten in op zelfontplooiing, actorschap en samenwerking met ‘anderen’. We benadrukken gedeelde belangen en streven naar universele gelijkheid.
Vandaag de dag zien we een benadrukking van de verschillen tussen (groepen) mensen. Wat is onze identiteit? Wat is normaal? Wie bedreigt onze identiteit?
Maar is meer dan de hand dan de opkomst van de ‘boze witte man’. Waarom deze roep naar definiëring van ‘onze’ identiteit? Het neoliberale denken gericht op marktwerking en kleinere overheid, de globalisering en de complexe bovenstatelijke samenwerkingsverbanden versterken het gevoel bij mensen dat ze de regie over hun eigen leven zien verdampen. Het confronteert hen met een complexe wereld die onoverzichtelijk is, waar deskundigen tegenstrijdige visies over bieden en waar politici zeer beperkt invloed op hebben. Het geeft mensen het gevoel dat ze als radertjes in de productie- en consumptiespiraal mogen meedoen. Geen subject dat sturend kan optreden maar object van krachten buiten zichzelf.
Bij spanning vallen mensen terug op de ‘rationaliteit’ van de kudde, het gedeelde wij-gevoel en de binding die ontstaat uit verzet tegen de vijand die onze identiteit en levenswijze bedreigt. Er is een terugverlangen naar de tijd dat de wereld nog vertrouwd en bekend is. Politici die de complexiteit ontkennen en suggereren dat het onder hun leiding weer helemaal goed komt sluiten aan bij de breed gedragen emotie van burgers dat ze ‘object’ zijn geworden, speelbal in een complex spel. Anderen - deskundigen, politici, Brussel, fundamentalisten – verzwakken de eigen regie en bedreigen de eigen identiteit. Het zijn ‘anderen’ die het actorschap ondergraven.
Deze emotie wordt door bestuurders opgevangen met genuanceerde redelijkheid en rationaliteit. Maar angst voor verlies van identiteit en actorschap vraagt om een nieuw verbindend verhaal. Feiten nemen emoties niet gemakkelijk weg. Ook in organisaties, blijkt uit de Edelman Trust barometer, heeft een ruime meerderheid van de mensen geen vertrouwen in de leiding. Ze ervaren zich als ‘fte-eenheden’ die ten behoeve van de heilige graal van de aandeelhouderswaarde er in toenemende mate slechts tijdelijk bij horen. De afdeling (Strategisch) Human Resource Management faciliteert het strategisch managen van de resource: mens. Mens als middel, als object.
Uitdaging voor leiders is om contexten te creëren waar mensen met respect worden behandeld en niet als ‘resource’. Leiders die samenwerking bevorderen op basis van de kardinale deugd voor leiders: rechtvaardigheid. De deugd die de gemeenschap bij elkaar houdt. Leiders die begrensde autonomie en zelfsturing faciliteren.
“Hoe zet je mensen weer in hun kracht en activeer je hun actorschap?” “Hoe creëer je als leidinggevende een context waar mensen leren vruchtbaar samen te werken en vreedzaam om te gaan met verschillen?” “Hoe geef je, ook in je rol als leidinggevende, vorm aan je eigen leven?”
Deze vragen staan centraal in het programma ’Leiderschap en Filosofie’ dat ik met filosoof Joep Dohmen heb ontwikkeld. We verzorgen een programma voor leidinggevenden met inzichten in complexe dynamieken in en buiten organisaties. We bieden handvatten vanuit organisatiekunde, filosofie en levenskunst om hier als leidinggevende mee om te kunnen gaan. Leidinggevenden willen betekenisvol zijn voor anderen door hun eigen rol op moreel waardige manier vorm te geven. Het programma biedt reflectie, inspiratie en verdiepende dialogen.
Gun jezelf een pas op de plaats om daarna in de krachtenvelden waarin je functioneert je leiderschap beter waar te kunnen maken.
Er zijn nog mogelijkheden in juni en september. Klik hier voor juni en hier voor september.