Niet eerder is er zo'n lange en indrukwekkende voorbereiding aan een cursusweek vooraf gegaan.

De titel van deze cursus was aanvankelijk 'Leven in tijden van onbehagen'.

Dit jaar verschijnt het opus magnum van Joep Dohmen Iemand zijn. Deze cursus is een weerslag van alle denkwerk dat aan zijn boek is voorafgegaan.  

´Iedereen begrijpt vroeg of laat dat zijn welbe­vinden behalve door bepaalde levens­omstandig­heden ook nog van de houding afhangt die men tegenover zijn leven inneemt. Om de opheldering van deze houding gaat het in de filosofie.’ Wilhelm Kamlah

Je bent welkom van 4 tot en met 10 september 2022.

Vandaag leven we in tijden van onbehagen. Dat gaat verder dan de ergernis of zelfs woede over de coronacrisis, Den Haag, de elite of de media: het is een diep onbehagen over de cultuur. Voor sommigen verwijst dat onbehagen naar de steeds verder gaande sociale ongelijkheid, of zelfs naar het einde van de gemeenschap. Voor anderen gaat het over de macht van de techniek en de aanstaande ondergang van de aarde. Voor weer anderen gaat het over de hele moderniteit, die elke vorm van duurzaam­heid zou hebben uitgehold en alles ‘vloeibaar’ heeft gemaakt. In deze tragische visie valt ook het leven van de laatmoderne mens onherroepelijk uiteen.

Het laatmoderne onbehagen is een veelkoppig monster. In zekere zin pendelen wij vandaag allemaal tussen macht en machteloosheid, vertrouwen en wanhoop, tussen waarachtigheid en vervreemding, eenzaamheid en verbon­denheid, tussen samenhang en verscheurdheid. Zo vreemd is dat niet. Waar kunnen wij ons zelfvertrouwen vandaag nog op baseren?

Een vitaliserende cursus

Joep Dohmen bekritiseert het dominante neoliberalis­me waarin een megalomaan beeld van de mens als onafhankelijk wezen (the free rider; the selfmade man; Marlboro Man; het carrière-zelf) wordt geschetst. Als concreet alternatief ontwikkelt hij een bestaansethiek, waarin vrijheid en verantwoordelijk­heid centraal staan. In onze posttraditionele en geïndividualiseerde cultuur hebben we grote behoefte aan mondige, weerbare en geëngageerde mensen. Net als Foucault en Hadot, Neiman en Nussbaum keert Joep Dohmen terug naar de klassieke opvatting van filosofie als de zoektocht naar praktische wijsheid door vorming en oefening.

Joep Dohmen in de buitenschool van de Academie op Kreta

Iemand zijn

Deze cursus Iemand zijn gaat over onze huidige levensstijl. Vrij zijn om je eigen leven te leiden is aantoonbaar de hartenwens van de laatmoderne mens. Bovendien willen veel mensen zich graag verantwoordelijk opstellen. Niet toevallig sprak de bekende socioloog Ulrich Beck van het wereld­wijde ‘gevecht om het eigen leven’. Vandaag is iedereen genoodzaakt om zich telkens opnieuw zijn leven toe te eigenen. De vervul­ling van ons verlangen naar vrijheid en verantwoordelijkheid blijkt echter verre van eenvoudig: in onze hectische samenleving met haar continue veranderingen, verleidingen en versnellingen staat de kwaliteit van ons bestaan voort­durend op het spel. Hoe kunnen we onder de systeemdruk onszelf toch zo goed mogelijk ontwikkelen en met elkaar een goed leven leiden?

Wees uzelf, zei ik tot iemand.
Maar hij kon niet. Hij was niemand.

P.A. De Genestet

Ik wil dat mijn leven en mijn beslissingen van mijzelf afhangen, niet van om het even van welke krachten vanbuiten. Ik wil het instrument zijn van mijn eigen, niet van andermans wilshandelingen. Ik wil een subject zijn, geen object; ik wil worden bewogen door redenen, door bewuste bedoelingen die van mij zijn en niet door oorzaken die mij als het ware van buitenaf overvallen. Ik wil iemand zijn, niet niemand.

Isaiah Berlin

Maar al te vaak varen wij op de automatische piloot en leiden een routineus bestaan. Het blijkt moeilijk om echt te weten wat je wilt, en als we zover zijn dat we onszelf begrijpen, is het nog verre van eenvoudig om onze wil tot uitdrukking te brengen omdat we daartoe de vaardigheden missen. Recent onder­zoek laat boven­dien zien dat veel mensen de afgelopen decennia hun zelfdiscipline zijn kwijt­ge­raakt. Boven­dien is het helemaal niet zo makkelijk om onze empathie in praktijk te brengen. Wat wij vandaag hard nodig hebben - en heel erg missen - is een persoonlijke moraal. Deze cursus biedt je een aanzet tot een geloof­waardige laatmoderne levensstijl.

Een interview met Joep Dohmen over zijn magnum opus en dus ook over de cursus.

Wij denken dat dit interview een goed beeld schetst van zijn boek en de manier waarop Joep Dohmen met zijn materie aan de gang wil in de cursus. Daarom presenteren wij je hier het volledige interview (een verkorte versie is al eerder via onze nieuwsbrief en social media verspreid).

Hoe belangrijk is dit boek voor jou?

Nou, de wereld draait door natuurlijk. Maar voor mijzelf is het een diepe wens die eindelijk in vervulling gaat. Ik heb mijn integrale visie op onze westerse levensstijl uitgeschreven. De onderdelen en de oriëntatie had ik al, maar nu heb ik ook de diepgang en de samenhang.

Hoe lang heb je eraan gewerkt?

Ongeveer zes jaar. Ik had het hele idee al bij mij afscheid van de universiteit in 2015. Op zo’n moment weet je wat je gedaan hebt en wat is blijven liggen. De werkdruk was altijd zo zwaar – niet alleen voor mij hoor - dat ik meestal niet toekwam aan wat ik nota bene zelf het belangrijkste vond. Overigens hebben al mijn collega’s dat, want het universitaire systeem is wreed. Bij mijn afscheid wist ik dat ik nog een taak had. Ik moest mezelf nog een keer overhoophalen. Maar het was de moeite waard.

Hoezo een taak? Je ging toch met pensioen?

Misschien klinkt dat pathetisch, maar een filosoof gaat niet met pensioen. Ja, hij houdt op met vergaderen en besturen, artikelen schrijven en studenten begeleiden. Maar hij blijft denken. Maar wij zijn ook mensen die op den duur de energie en de moed kwijtraken, en dan hebje niet gedaan wat je moest doen. Zelf had ik van alles geschreven over Nietzsche, Foucault, levenskunst, Bildung, ouder worden. Maar een samen­hangende visie ontwikkelen is heel wat anders dan een boekje in elkaar zetten.
Ik heb nog altijd een geweldige drive en bovendien een stevig onbehagen over onze huidige samen­leving. Het dominante idee is vrijheid – blijheid, en de kritiek daarop is telkens dat we meer ‘samen’ moeten doen. Dat is allebei onzin. Het zijn fatale oriën­taties, zoals je in onze opvoeding en onderwijs kunt zien. Kijk naar de moeizame levens die moderne mensen ondanks al hun welvaart leiden. Er is enorm veel vervreemding in de samenleving, veel onvrede bij mensen over zichzelf. Ik vind dat heel pijnlijk en ik wilde dat onder woorden brengen. We zijn op zoek naar meer zelfrespect.

Vertel iets over de titel, wat drukt die uit?

De titel van mijn boek is Iemand zijn. Over de ondertitel moet ik eigenlijk nog zwijgen, ik denk zelf aan ‘tractaat over de vorming van de mens’. Maar mijn uitgever vindt dat misschien te chique, dus wie weet lees je straks Hoe je kunt worden wie je bent? De kern is Iemand zijn. In deze tijd willen we allemaal iemand zijn. Maar omdat we niet goed weten wat dat zou kunnen betekenen en vooral hoe dat je dat zou kunnen leren, vluchten we in de schone schijn. We leven in een schimmenrijk, in het tijdperk van de kwade trouw.
Zo gek is dat trouwens helemaal niet. We willen iemand zijn, zei Isaiah Berlin, niet niemand. Maar het liberalisme heeft sinds haar concrete doorbraak, de emancipatiegolf van de jaren zestig, verzuimd om het laatmoderne individu op te voeden tot vrijheid en discipline. En nu zijn we allebei kwijt. We voelen ons vaak onvrij en onze zelfdiscipline is zwak ontwikkeld. Om over verantwoor­delijk­heid maar helemaal te zwijgen.

Dat klinkt zwaar - ben je een cultuurpessimist geworden?

Zeker niet. Een echte pessimist heeft een blauwdruk, zoals Schopenhauer, die zei dat het ergste nog moet komen. Of Freud die vond dat we hooguit iets minder ongelukkig kunnen worden. Als ik net zo dacht, zou ik mijn mond houden. Maar ik ben ook geen optimist. In deze tijd kun je niet zonder fatsoen onbezorgd zijn, dan ben je dom en gewetenloos. Ik heb juist een weliswaar kritische, maar tegelijk heel positieve filosofie ontwikkeld. En ik heb sterke vermoedens dat veel mensen zich erin zullen herkennen, maar of mijn boek zal landen? Qua stemming voel ik me verwant met iemand als Camus: ik heb geen hoop, maar vlucht ook niet in de wanhoop.

Kun je iets meer over de inhoud vertellen?

Ik heb het klassieke concept van filosofie als vorming in ere willen herstellen, in navolging van Hadot en Foucault. Filosofie was oorspronkelijk paideia. In de loop van de tijd heeft het concept echter filosofie een hele andere invulling gekregen, vooral in de academische wereld. Vandaag kun je technisch gesproken een hele goede filosoof zijn, maar een beroerd mens. Dat zou voor Socrates ondenkbaar geweest zijn. Ik heb die klassieke visie op filosofie als vorming geactualiseerd, want we leven nu in een totaal andere, postttraditi­onele samenleving.
Het is een sociaal-liberaal Bildungsboek geworden, waarin ik een ‘cultuur van het zelf’ bepleit. In onze neoliberale samenleving met haar diepgewortelde anti-autoritaire moraal zijn we vergeten om onszelf op te voeden. Dat is het echte schandaal van het westen, want onze eigen cultuur omvat met Aristoteles en de Stoa, met Erasmus en Montaigne, Kant en Rousseau, Nietzsche en Foucault, Neiman en Nussbaum geweldige bronnen van inspiratie over morele vorming. Nu dreigt de slechte kant van de moderniteit te overwinnen.

Wat is dat voor iets, een cultuur van het zelf?

Daar draait het inderdaad om. Je moet je goed realiseren wat het belang is van een cultuur: dat is iets wat mensen samen delen, wat hen draagt en waar ze het samen over eens zijn: zo willen wij leven! Ik leg dat in vier delen uit. Ik open met de actuele vervreemding, onze bestaansonzekerheid en ons onbehagen. In het tweede deel laat ik zien hoe de filosofen vanaf Socrates tot en met Nussbaum over vorming gedacht hebben. Daarna kom ik zelf met mijn visie, waarin ik in kritische navolging van Foucault een voorstel doe hoe we onze pedagogische verwaarlozing kunnen opheffen.
Ik noem dat een bestaansethiek. Die gaat over het ontwikkelen van een goed zelfbeeld, van je eigen motivatie. Ik steek de loftrompet over zelfdiscipline, en bespreek uitvoerig het belang van de ander. Zonder erkenning geen zelf. En bij vorming speelt onze omgang met tijd een grote rol, want we zijn eindige en sterfelijke wezens. In het slotdeel pas ik deze moraal toe op jongeren en op onszelf, onze eigen levensloop in een tekst over het leven als reis. Daarmee probeer ik een heel mensenleven in beeld te krijgen.

Wat is je boodschap?

Daar ga ik op Kreta de hele week over praten. Maar als ik het op formule breng is het: ‘neem jezelf in beheer.’ Weet je wat ze in opvoedkringen zeggen: You can bring a horse to the water, but you cannot make it drink. Dat gaat natuurlijk over intrinsieke motivatie, iemand moet echt vanuit zichzelf een beter leven willen. Je hoort het, ik ben een humanist, maar dan zonder kantiaans frame.

Een echte cultuur van het zelf is een noodzakelijke voorwaarde om weerbare en sociale mensen te vormen. Ik maak ernstig bezwaar tegen de karikatuur van autonomie als totale onafhan­kelijk­heid, die we telkens weer in de media tegenkomen. Meestal komt daar dan een preek over zorg voor anderen achteraan, of over zelfverlies. Alsof mensen die zichzelf kwijt zijn nog iemand zijn. Dat krijg je als je ophoudt met vorming. Persoonsvorming betekent juist dat we weer leren om als vrije en betrokken mensen door het leven te gaan. Daar zit toch de frustratie, dat ons dat zo moeizaam afgaat.

Hoeveel pagina's gaat je boek tellen?

Dat kan ik je niet zeggen want we zitten nog in de eindredactionele fase. Hou het er maar op dat het straks niet door je brievenbus kan. Mijn boek zit heel organisch in elkaar, ik heb veel aandacht besteed aan de intrige en de stijl. Een tekst moet boeien en net als Peter Bieri vind ik dat je de lezer niet over de slagvelden van de voetnoten moet slepen. Net als hij denk ik: het is gelukt, je wilt mijn boek lezen.

Wie zouden het volgens jou moeten lezen?

Iedereen die niet weet hoe hij innerlijk vrij kan worden. Bescheiden, dappere en gewone mensen die graag zo goed mogelijk willen leven maar soms een beetje de moed kwijt zijn. Jonge mensen die bang zijn dat ze de verkeerde keuzes maken. Jonge ouders die niet weten hoe ze hun kinderen moeten opvoeden. Onderwijzers en schoolleiders die de missie van hun beroep zijn kwijtgeraakt. Managers die heel goed weten dat al die duurbetaalde cursussen vooral voor de bühne zijn. Oudere mensen die werkeloos zijn en voelen dat de samenleving niet meer op hen zit te wachten. Kortom: iedereen die zelfrespect nodig heeft. O ja, ik vergeet al die psychiaters die zichzelf al jarenlang graag horen praten en ons beleren dat we minder met onszelf bezig moeten zijn. Hebben die jongens geen spiegel thuis? In elk geval hebben ze ons moderne verlangen om iemand te zijn, niet begrepen.

Zou je kunnen zeggen dat het een zelfhulpboek is, met veel tips? Waarom is dat het niet en misschien ook wel?

Dan moet ik een lang verhaal houden over wat zelfhulp is, wat er wel en niet aan deugt en welke mensen om welke reden daar een hekel aan hebben. Het gaat erom dat we als mens een bijzonder en uniek, zowel sociaal als kwetsbaar wezen zijn, met wie het van meet af aan alle kanten op kan gaan. Filosofie als vorming is meer dan zelf-therapie, als het goed is laat ze zien op welke manier we als individu ingeweven zitten in een cultureel en maatschapelijk weefsel en hoe we ons daartoe kunnen verhouden. De meeste zelfhulpboeken miskennen of reduceren deze complexiteit. Soms zijn ze hele verfrissend hoor, en op open zee is een toegeworpen zwemband best handig…  

Zie je op tegen de recensies?

Ha ha, ik heb ze natuurlijk al lang ‘gelezen’. Laat ik niet mijn recensenten bij voorbaat recenseren. Maar ik geef wel toe: met een boek als het mijne moet je geluk hebben dat je een goede recensent treft, die even welwillend als kritisch is. Ik heb genoeg vertrouwen in mijn boek en in mezelf: dat is de troost van de filosofie. Ik heb iets gedaan wat ik moest doen. Het stemt me heel dankbaar dat ik dit heb kunnen doen en dat het boek verschijnt. Het oordeel is aan de lezer.

Tot slot, mogen we al een stukje publiceren?

Natuurlijk. Ik geef in september een week op Kreta over Iemand zijn. Een van onze problemen is zelfkennis, de noodzaak van een goed zelfbeeld: hoe krijg je dat? Ik stuur je mijn antwoord …

WEEKPROGRAMMA IEMAND ZIJN

Het excursie-programma kan gewijzigd worden door toedoen van vervoersbeperkingen met betrekking tot COVID-19.

We werken met een reader die iedereen ruim een maand voor aanvang krijgt toegezonden. Deze bevatten vijf hoofdstukken uit het manuscript Iemand zijn. Handboek voor filosofische vorming. Na een hoorcollege gaan we uitvoerig met elkaar in gesprek over het thema van de dag. We doen bovendien concrete oefeningen, gaan wandelen en bekijken een passende film.

zondag

16.00 - 20.30 uur: kennismaking, presentatie over Kreta en diner.

maandag

Thema: Op weg naar een goed zelfbeeld

9.00 - 13.00 uur op Villa Dio Petres

We beginnen met het antwoord op de vraag wat het betekent om vorm te geven aan jezelf. Omdat wij leven in een posttraditionele, geïndividualiseerde samenleving is het van vitaal belang dat we proberen om onszelf zo goed mogelijk te begrijpen. Startpunt van de week is dan ook de vorming van een goed zelfbeeld. Op welke manieren kun je proberen om jezelf te leren kennen en beter te begrijpen?

13.00 uur: lunch op eigen gelegenheid

Middag vrij

18.00 uur: toepasselijk film en diner pensant op Villa Dio Petres

dinsdag

Thema: Hoe gemotiveerd ben jij?

9.00 - 12.50 uur op Villa Dio Petres

Sinds de jaren tachtig is motivatie – het discours over verlangens, drijfveren en intenties, kortom (morele) wilsvorming - een belangrijk topic in de moderne handelings- en levensfilosofie geworden. Via enkele dominante verhalen laat ik zien dat dit leerstuk van onze persoons­vorming medebepalend is voor de kwaliteit van ons leven. Daarbij gaat het niet alleen om te weten wat je wilt, maar vooral om te begrijpen wat je wil waard is. Op deze manier hangen vrijheid en verantwoordelijk­heid nauw samen.  

12.50 uur: presentatie over de vallei van Katharo

13.00 uur: vertrek naar vallei van Katharo en lunch aldaar.

15.30 uur: samenspraak en wandeling op Katharo.

Oefening en/of samenspraak in de vallei van Katharo

Diner op eigen gelegenheid

woensdag

Thema: Lof van de zelfdiscipline

8.45 uur: vertrek naar Dorische stad Lato

9.00 - 10.30 uur: college in de Dorische stad Lato

college in Lato

11.00 - 13.00 uur: Villa Dio Petres

Ook al weten we wie we zijn en wat we willen, dan betekent dat nog niet dat we over voldoende vaardigheden beschikken. Vooraanstaande cultuurfilosofen wijzen op de teloorgang van de discipline sinds de jaren ’60. In een neoliberale samenleving dreigen wij echter, uit angst voor discipli­nering, onze vrijheid juist kwijt te raken, terwijl de uitoefening van onze vrijheid nu juist een sterke zelfdiscipline vereist. We onderzoeken enkele recente visies op oefenen, zowel meer actieve als passieve vormen. Hoe ontwikkel ik mijn zelfdiscipline?

13. 00 - 14.30 uur: lunch in restaurant in Kroustas

14.30 uur: (eenvoudige) wandeling met opdracht rond Kroustas.

16.30 uur: vervolgcollege

18.00 - 19.30 uur:

Mezé (kleine hapjes) met samenspraak en gastcollege van organisatoren Hans en Jacques

donderdag

Thema: Ik en de ander: de strijd om erkenning

9.00 - 13.00 uur Villa Dio Petres

De ander speelt op allerlei manieren een belangrijke rol in ons leven, in positieve zin als bron van aandacht, zorg en zingeving, in kritische zin als bron van agressie, inmenging en overheersing. In het sociale verkeer is een hoofdrol weggelegd voor erkenning: vooraanstaande denkers onderkennen een strijd om erkenning in onze westerse cultuur. Ik bespreek diverse varianten van erkenning en laat zien dat persoons­vorming zonder wederzijdse waardering niet mogelijk is. Anderzijds zijn wij juist als ontwikkelde en welgevormde individuen beter in staat om de ander erkenning verlenen. Zonder zulke waardering wordt het samenleven in onze vrijgevochten cultuur op den duur onmogelijk.

13.00 uur: lunch op Villa Dio Petres

14.30 - 17.00 uur: gelegenheid om te zwemmen en voorbereiding van diner parlant

18.00 - 20.30 uur: diner parlant in restaurant in Kroustas.

vrijdag

Thema: Leren leven in het hier en nu

9.00 - 13.00 uur op Villa Dio Petres

De cursus sluit af met een fundamentele reflectie over het temporele karakter van de mens in een vloeibare samenleving. In een tijd van radicale versnellingen (maatschappelijk, economisch en technologisch) dreigen we als persoon te vervloeien en te ontaarden tot rusteloze en gehaaste wezens. Een verkeerde omgang met tijd leidt tot ernstige vormen van vervreemding. In onze persoonlijke tijdsmodus staan wij niet in de tijd, maar zijn wij de tijd. De kernvraag van ons laatmoderne leven is deze: leiden we de tijd of worden we door de tijd geleid? Hoe vormen we een duurzame persoon­lijk­heid? We zullen zien hoe belang­rijk het is om te leren leven in het hier en nu.

13.00 uur; lunch op eigen gelegenheid

Middag vrij

18.30 uur: slotdiner

|
zaterdag

Het laatste ontbijt.

Datum

Je bent welkom van 4 tot en met 10 september 2022.

Prijzen

De prijzen zijn:

• € 1.335,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer,
• € 1.385,-- bij gebruik van een éénpersoonskamer (slechts twee beschikbaar),
• € 1.445,-- per persoon bij alleen gebruik van een tweepersoonskamer,

Exclusief eventuele toeslag voor logies op Villa Dio Petres, en eventuele transfers.

De prijs is inclusief:

• boek of reader;
• docent;
• cursusmaterialen;
• 6 nachten logies in een airconditioned kamer,
• 6 maal ontbijt;
• de in het programma genoemde gezamenlijke picknicks, lunches en diners;
• koffie/thee, gezuiverd water en vruchtensappen tijdens de door ons verzorgde gezamenlijke momenten;
• gezuiverd water bij alle gelegenheden;
• tafelwater bij alle maaltijden;
• toegangskosten voor bezienswaardigheden in het programma;
• excursies naar bijzondere plekken;
• het dagelijks vervoer naar de Academie (Villa Dio Petres) vanuit pension Argyro;
• alle vervoer bij de excursies;
• incidenteel vervoer binnen de vrije momenten indien dit logistiek inpasbaar is;
• boekingskosten.

De prijs is exclusief:

• vluchten;
• tranfers van en naar de luchthaven;
• 3 maaltijden;
• alcoholische dranken;
• zelf bestelde frisdranken, vruchtensappen, koffie/thee en andere versnaperingen tijdens de maaltijden in restaurants of andere gelegenheden;
• persoonlijke uitgaven;
• annulerings- en reisverzekering.

Transfer van en naar de luchthaven Heraklion
We halen je desgewenst op van de luchthaven van Heraklion en brengen je weer naar de luchthaven.
Dat is geen taxidienst, maar een persoonlijke service voor cursusdeelnemers. De kosten zijn € 45,-- + € 10 brandstoftoeslag per persoon, per enkele reis. Het is een rit van een uur.
Je kunt ook de regionale bus nemen naar Agios Nikolaos. Dat kost momenteel € 7,10. Aansluitend kun je dan de bus nemen naar Kritsa (€ 1,80), of een taxi.
Bij boeking krijg je alle verdere informatie.

Een exclusieve week voor een beperkte groep

Het minimum aantal deelnemers voor deze cursus is 8 en het maximum is 16 deelnemers.

Gastenboek

Lees de ervaringen van eerdere gasten van Joep Dohmen in 2011-2012, 2013, juni 2014, augustus 2014, mei 2015, oktober 2015, mei 2016, september 2016, mei 2017, september 2017 en oktober 2018 en juli 2020 en oktober 2021.

Wie is Joep Dohmen?

Lees hier meer over Joep Dohmen.

Je kamer

Er zijn geen kamers meer beschikbaar