Filosofieweken op Kreta

Paul van Tongeren gaat in deze week Also sprach Zarathustra lezen.

Het boek dat Nietzsche zijn belangrijkste boek noemde. Maar het is ook verreweg het moeilijkste boek. En in zekere zin onleesbaar, volgens Paul van Tongeren

Paul van Tongeren staat te boek als de Nietzsche-expert in Nederland. Met kennis, geduld en charme zal hij je als een echte docent door het boek loodsen en de rijkdommen van Nietzsches teksten laten ontdekken. Het boek is een van de belangrijkste boeken uit de hele cultuurgeschiedenis, zegt Nietzsche zelf. Samen met Paul van Tongeren ga je Also sprach Zarathustra lezen. Langzaam. Heel langzaam. En aandachtig.

Welke Nederlandse vertaling we gebruiken is nu nog niet zeker. We kijken natuurlijk ook regelmatig even in het Duitse origineel.
 

Je bent welkom van 6 tot en met 12 juni 2021. Voor deze cursus gelden versoepelde voorwaarden in geval dat een overheid vanwege Covid-19 de uitvoering onmogelijk maakt. Klik hier voor de voorwaarden.

Paul van Tongeren op Kreta

Houvast in een labyrintisch boek

‘De mens is een koord, geknoopt tussen dier en Übermensch – een koord boven een afgrond.

Een gevaarlijke oversteek, een gevaarlijk op-weg-zijn, een gevaarlijk achterom-kijken, een gevaarlijk huiveren en blijven-staan.

Wat groot is aan de mens, dat is dat hij een brug is en geen doel.

Wat bemind kan worden aan de mens, dat is dat hij een overgang en een ondergang is.’  

Aldus Nietzsche in 'Zo sprak Zaratoestra', een vertaling van Ria van Hengel  De foto helemaal bovenaan is een afbeelding van het messing beeld 'de koorddanser' van de Duitse kunstenaar Hubertus von der Goltz.

ZARATOESTRA’S VERWONDERING

Vooral de mensenwereld, de mensenzee: - hierin werp ik nu mijn gouden hengel uit en spreek: open je, o mensenafgrond!
een zee die wemelt van vissen en kreeften, dat ook goden lust zouden krijgen aan haar oevers vissers te worden en uitwerpers van netten: zo rijk is de wereld aan het wonderlijke, groot en klein!
Want indien de wereld is als een donker dierenbos en lusthof voor alle wilde jagers, dan dunkt ze mij eerder en liever nog een afgrondelijke rijke zee.

Paul van Tongeren: 'Drie alinea’s uit het eerste hoofdstuk van het vierde deel van Nietzsches Aldus sprak Zaratoestra. Of moeten we spreken van ‘drie strofen uit het gedicht met die naam’? Wat is het eigenlijk voor een tekst, die Zaratoestra? Nietzsche zelf noemt het een symfonie, een heilig boek, een vijfde evangelie. Nietzsche staat te boek als filosoof, maar is dit een filosofische tekst? Wat moet, wat kan een filosoof met zo’n tekst?
Het boek dat Nietzsche zelf als het hoogtepunt van zijn oeuvre beschouwde, breekt door de grenzen tussen verschillende categorieën en genres van teksten en disciplines heen. Alleen al daarom is het een onuitputtelijk rijke, maar ook een ondoorgrondelijk moeilijke tekst. Zo rijk dat hij blijft uitdagen, zo moeilijk dat je niet gauw kunt menen hem begrepen te hebben. Tegen die achtergrond een paar woorden over de geciteerde passage:
Het citaat stamt, zoals gezegd, uit het begin van het vierde deel. Zaratoestra heeft in zekere zin zijn taak volbracht. Hij heeft geprobeerd zijn leer te verkondigen, heeft ontdekt dat niet alleen zijn publiek, maar ook hijzelf er nog niet echt rijp voor was, heeft zich vervolgens teruggetrokken om zijn ‘diepste gedachte’, de gedachte van de eeuwige terugkeer van hetzelfde, zelf te doorleven en te leren aanvaarden, en hij heeft het daarmee gewonnen inzicht en geluk uitgezonden in het ja-en-amen-lied. Het eerste hoofdstuk van deel IV bezingt de dankbaarheid waarmee Zaratoestra de wereld nu beziet: ‘zo rijk is de wereld aan het wonderlijke’.
Die rijkdom is zichtbaar geworden door de felle kritiek die Zaratoestra in de eerste drie delen heeft geleverd op alle gevestigde opvattingen en onderscheidingen waarmee mensen de werkelijkheid hebben ingekaderd. Kritiek van de moraal die haar het schema van goed en kwaad hebben opgelegd, van de religie die haar heeft gemaakt tot de schaduw van een ware wereld ‘aan gene zijde’, van de wetenschap die haar heeft gereduceerd tot wat wij ervan in begrippen kunnen vatten, enzovoort. Door die kritiek is de werkelijkheid bevrijd en toont ze zich als rijk aan iets wonderlijks. Dat wonderlijke zit niet in die constructies van de cultuur, maar toont zich pas als we die hebben afgebroken; het toont zich voor degene die heeft geleerd ‘de aarde trouw te zijn’, zo lijkt Nietzsche te zeggen.

WEEKPROGRAMMA

Let op: door corona-vervoersbeperkingen kunnen er wijzigingen komen in de excursies.

Paul van Tongeren: 'Per dag nemen we één van de delen onder handen: we bekijken de grote lijn van het verloop en de structuur van de tekst en lezen enkele hoofdstukjes in detail. Nietzsche zelf zegt dat het boek wellicht eerder tot de muziek gerekend moet worden, dat het in dithyramben geschreven is, dat Goethe, noch Dante noch Shakespeare in de buurt gekomen zijn van wat dit boek laat zien; hij noemt het een vijfde evangelie, en schrijft dat niemand kan zeggen dat hij het gelezen heeft als niet elk woord uit het boek hem verwond en verrukt heeft. We kunnen dus niet de pretentie hebben er helemaal klaar mee te zijn als we proberen het boek in 5 dagen door te werken. Maar hopelijk hebben we dan wel voldoende gedaan, om het ieder mogelijk te maken zelf opnieuw en verder te lezen in dit boek dat onmiskenbaar tot de canon van de Europese literatuur behoort'.

Wandelen

Nietzsche was een groot wandelaar. Zonder wandelen kun je niet nadenken. Daarom zullen er in het programma diverse (berg-)wandelingen worden opgenomen. Geen ingewikkelde wandelingen maar je moet er wel wat conditie voor hebben en het fijn vinden om te wandelen.

Zondag

De cursus begint om 16.00 uur met de kennismaking en aansluitend diner.

Maandag

Thema: Inleiding in Nietzsches denken en met name zijn boek Also sprach Zarathustra

9.00 - 13.00 uur op Villa Dio Petres
Inleidende ochtend.

Lunch op eigen gelegenheid

18.00 uur: op Villa Dio Petres
Film en aansluitend diner op Villa Dio Petres.

Dinsdag

Thema: Inleiding tot, en lectuur van Voorrede en deel I van Also sprach Zarathustra.

9.00 - 10.30 uur op Villa Dio Petres

De vallei van Katharo

10:30 uur: Na een pauze gaan we naar de prachtige en hooggelegen vallei van Katharo, waar je heerlijk koel kunt wandelen en een picknick als lunch geserveerd.

Na de lunch gaan we oefenen met lezen.

lezen in de vallei van Katharo

Diner op eigen gelegenheid

Woensdag

Thema:  Inleiding tot, en lectuur van Voorrede en deel II van Also sprach Zarathustra

9.00 uur: vertrek naar de archeologische opgraving van de Dorische stad Lato

9.00 - 10.30 uur in de oude Dorische stad Lato, 4^e eeuw voor Chr., de periode van de Griekse filosofen Socrates, Plato, Aristoteles…
Een toepasselijke les op de trappen van Lato.

De Dorische stad Lato

10.30 - 13.00 uur op Villa Dio Petres

13.00 uur: wandeling (15 minuten) naar de taverne van Maria in Kroustas, waar de lunch wordt geserveerd.

14.30 uur: mooie en eenvoudige wandeling vanuit Kroustas via de Profitias Ilias kapel, en weer terug naar Villa Dio Petres (1,5 uur).

uitzicht tijdens de prachtige en eenvoudige wandeling

Borrel op Villa Dio Petres

Diner op eigen gelegenheid

Donderdag

Thema:  Inleiding tot, en lectuur van Voorrede en deel III van Also sprach Zarathustra.

9.00 - 13.00 uur op Villa Dio Petres

13.00 uur: buffetlunch op Villa Dio Petres

14.30 uur: vertrek naar het plaatsje Milatos aan zee. Het is heerlijk om daar even te zwemmen of te relaxen.

Maar eerst wandelen we naar de grot van Milatos voor een college-onderdeel.

De grot van Milatos

Daarna is er tijd voor ontspanning en sluiten we af met een diner aan zee in Milatos.

Strand van Milatos

Vrijdag

Thema:  Inleiding tot, en lectuur van Voorrede en deel IV van Also sprach Zarathustra.

9.00 - 10.45 uur op Villa Dio Petres

We besteden het eerste deel van de ochtend aan het samen lezen van passages die de deelnemers hebben geselecteerd maar waaraan nog geen, of te weinig, aandacht werd besteed.

11.00 – 13.00 uur op Villa Dio Petres

We sluiten af.

13.00 uur lunch in Kritsa

Middag vrij

19.00 uur: afscheidsdiner op Villa Dio Petres

Zaterdag

Het laatste ontbijt