Er gaapt een kloof tussen onze waarneming en de dynamiek waar alles uit voortkomt. Een wezenlijk andere kijk op wat ons ten diepste drijft.
Je bent welkom van 4 tot en met 10 juli 2021.
Voor deze cursus gelden versoepelde voorwaarden voor nieuwe boekingen in geval dat een overheid vanwege Covid-19 de uitvoering onmogelijk maakt. Klik hier voor de voorwaarden.
De alomvattende kiemkracht in de Natuur
Er gaapt een kloof tussen onze waarneming en de dynamiek waar alles uit voortkomt. Over de ontdekking van die grens en over de oorsprong van de dingen gaat het boek Quantum, de oerknal en God van Maarten van Buuren. ‘God is Natuur’ stelde Baruch de Spinoza in de 17e eeuw. Met de opkomst van de moderne natuurkunde in de 18e en 19e eeuw raakte de natuur haar goddelijke status kwijt. Wetenschappers dachten dat alles meetbaar was en het leek een kwestie van tijd voordat de mens de natuur geheel en al zou hebben doorgrond.
Aan dit optimisme kwam een abrupt einde toen de jonge Duitse natuurkundige Werner Heisenberg in 1925 ontdekte dat het gedrag van elementaire deeltjes per definitie onbepaalbaar is. Heisenberg legde de grondslag voor de quantumfysica. Hij ontketende een wetenschappelijke revolutie die het moderne wereldbeeld op zijn kop zette. In Quantum, de oerknal en God onderneemt Maarten van Buuren een filosofische verkenning van de consequenties van deze revolutie. Het idee dat alle natuurprocessen gehoorzamen aan de wet van afkoeling en verval moet volgens Van Buuren worden herzien. Aan afkoeling en verval gaat een dynamische impuls vooraf waaruit alle dingen ontstaan en die de energie levert voor alles wat groeit en bloeit. ‘Vormkracht’ is de motor van het universum. Daarmee keert God als alomvattende kiemkracht in de Natuur terug.
Grondslag van deze zomercursus is het onbepaaldheidsprincipe. De uitleg van dit principe voert ons naar de oorzaken van het leven, vervolgens naar het ontstaan van het universum, tenslotte naar de mystici en God.
Heisenbergs Het deel en het geheel als basis voor de cursus
Maarten van Buuren werkt in deze cursusweek aan de hand van Heisenbergs Het deel en het geheel. En wel 4 hoofdstukken per dag. Het is belangrijk dat je het boek vooraf leest, want tijdens de cursus gaat dat niet lukken.
Maarten van Buuren
Quanten en het onbepaaldheidsprincipe
Maarten van Buuren presenteert in zijn boek en de cursus geen alledaagse kost. Deze week maak je echt een bijzonder denkproces mee.
Het begon allemaal met Werner Heisenberg. Zijn onbepaaldheidsprincipe (1925) geldt als kern van het quantumparadigma. Het markeert met wiskundige nauwkeurigheid de grens tussen het waarneembare en het onwaarneembare. Quanten trekken zich terug in de diepten van de onwaarneembaarheid. Hoe meer je tot dat gebied doordringt, des te vreemder blijken quanten te zijn. Ze kunnen op twee plaatsen tegelijk zijn, teruglopen in de tijd, storen zich niet aan wetten van oorzaak en gevolg.
Quanten vormen de sleutel tot het ontstaan van leven (quantumbiologie) en van het heelal (stringtheorie).
Heisenberg, Pauli en Einstein waren diep gelovige mensen. Zij identificeerden ‘het sacrale’ of ‘God’ met de quantum-oerkracht die zich per definitie aan waarneming onttrekt.
Pogingen van quantumgeleerden om de raadsels van het universum in wiskundige formules te vatten (E = mc2, het onbepaaldheidsprincipe) verschillen qua aard niet van pogingen van mystici om het goddelijk in symbolen te duiden.
Een interview met Maarten van Buuren over zijn boek en cursus
Wij van de Academie op Kreta, Hans Rutten en Jacques Poot, kregen vooraf inzage in het boek 'Quantum, oerknal en God' van Maarten van Buuren. We raakten behoorlijk opgewonden door de bijzondere inhoud. Tegelijkertijd hadden we vele vragen omdat we sommige onderdelen niet konden of wilden begrijpen. Als eersten hadden we de gelegenheid Maarten van Buuren te interviewen.
Je zegt dat in 1925 Werner Heisenberg een ontdekking deed die het moderne wereldbeeld op zijn kop zette. Wij hadden nog nooit van Heisenberg gehoord. Is Heisenberg een bekende voor 'ons filosofisch publiek', of is hij alleen bekend in de wereld van de exacte wetenschappen?
Vorig jaar heb ik een vertaling gemaakt van Werner Heisenbergs filosofische autobiografie Het deel en het geheel (prachtig uitgegeven door uitgeverij Lemniscaat). Toen ik dat boek een jaar of vijftien geleden voor het eerst las, was ik zeer onder de indruk van de filosofische perspectieven. Heisenberg is weliswaar wereldberoemd geworden als de ontdekker van de quantum-mechanica, maar hij is misschien nog belangrijker als filosoof in de zin dat hij de consequenties doordenkt die zijn ontdekkingen op kernfysisch terrein hebben voor ons wereldbeeld, voor onze opvatting over wat wij kunnen kennen, voor de relatie tussen wetenschap en geloof, enzovoorts.
Tot mijn oprechte verbazing was dat boek nog niet vertaald. Heisenberg stond bekend als geniaal kernfysicus, maar zonder dat men goed begreep wat zijn grootste ontdekking (het onbepaalbaarheidsprincipe) betekende en zonder dat men zich realiseerde wat de verstrekkende filosofische consequenties van dat principe zijn. Ik dacht dat mijn vertaling in deze leemtes had voorzien. Maar de uitgever maakte me duidelijk dat ik een apart boek moest schrijven om nader uit te leggen wat het onbepaalbaarheidsprincipe inhoudt en wat de filosofische consequenties ervan zijn. Dat boek is Quantum, de oerknal en God.
Je koppelt een natuurkundig fenomeen aan een filosofische redenering. Doet me een beetje denken aan de oude Grieken.
Je associatie met de oude Grieken slaat de spijker op de kop. Heisenberg verklaart in zijn boek dat zijn ontdekkingen zijn geïnspireerd op Plato (Heisenberg leest en vertaalt moeiteloos uit het Grieks, een van zijn ontelbare talenten). Hij ontleent het idee van ‘elementaire deeltjes’ aan Plato’s Timaeus en hij maakt in zijn boek duidelijk dat hij, net zoals Plato, meent dat de theorie over deze elementaire deeltjes inzicht geeft in de samenhang van de kosmos in de zin die ook de Grieken (met name de Stoa) daaraan geven, namelijk van een goddelijk beginsel dat zij de Logos noemden. En net zoals Plato legt ook Heisenberg de moeizame ontdekking van de grondslagen van de natuur uit als een nadering tot God.
In het begin van je boek beland je als lezer weer in de schoolbanken van de wiskunde- en natuurkundeles. Het is niet moeilijk te volgen. Maar het veronderstelt wel een basis-interesse in dit soort processen. Hoe denk je dat in de cursus te verweven op een manier dat ook alfa-mensen het oppakken?
Mijn cursus zal een uitleg zijn van een alfa voor alfa’s. Ik heb veel moeite gedaan om te doorgronden wat ‘quantum’ betekent en waar het ‘onbepaalbaarheidprincipe’ voor staat. Maar nu ik het allemaal onder de knie heb, kan ik deze begrippen uitleggen in vergelijkingen (een snelheidscontrole, een geluidsregistratie) die deze moeilijke vatbare concepten voor iedereen duidelijk maakt. Natuurkundigen aan wie ik het voorwoord van mijn vertaling en kladversies van het Quantumboek heb laten lezen, lieten me weten dat ze nu pas begrepen wat dat onbepaaldheidsprincipe inhoudt.
Dit ter geruststelling voor de deelnemers aan de cursus die een cursus is voor alfa’s onder elkaar.
'Het idee dat alle natuurprocessen gehoorzamen aan de wet van afkoeling en verval moet volgens Van Buuren worden herzien.' Dit klinkt als een geniaal inzicht, goed voor een Nobelprijs. Is dit een omwenteling in denken die door anderen bekritiseerd wordt, of zal worden?
Dank voor het compliment. De herziening van wat bekend staat als de tweede wet van de thermodynamica (de wet van de entropie) was eigenlijk een onontkoombare consequentie van mijn langdurig kauwen op de ontdekkingen van Max Planck, Niels Bohr en Werner Heisenberg.
Natuurkundigen die ik mijn boek heb voorgelegd (bijvoorbeeld hoogleraar quantumfysica Dennis Dieks,) accepteren mijn ‘vormkracht’ principe niet, maar ze kunnen me niet uitleggen waarom ze dat niet doen en geven me ook geen argumenten die zouden weerleggen wat mijns inziens onweerlegbaar is, namelijk dat als je uitgaat van de wet dat alle natuurkundige processen berusten op entropie (afkoeling en ontbinding), dit een complementair principe veronderstelt dat verklaart waarom lichamen (in de ruimste zin van het woord) überhaupt tot ontstaan, groei en bloei hebben kunnen komen. ‘Rijzen, blinken en verzinken’ zei mijn grootmoeder. Als je benadrukt dat alle natuurkundige processen bepaald worden door ‘verzinken’, vergeet je dat aan dit ‘verzinken’ een ‘rijzen’ en ‘blinken’ vooraf moet gaan, en zelfs dat dit ‘rijzen’ en ‘blinken’ het primaire proces is ten opzichte waarvan de entropie (het ‘verzinken’) de secundaire keerzijde is.
Je zegt ‘Vormkracht’ is de motor van het universum. Daarmee keert God als alomvattende kiemkracht in de Natuur terug'. In een tijd van doemdenken, klinkt dit als een blijde boodschap. Het wordt niet allemaal 'minder'. Het wordt steeds mooier en beter. Dit is een indrukwekkende ommekeer in het denken. Althans voor ons. Zie jij het zelf ook als een 'onverwachte hoop op een betere toekomst'?
Je toont me consequenties waarvan ik me nauwelijks bewust was. Maar je hebt gelijk. Eén van de blij-makende effecten van het schrijven van dit boek was dat de standaardtheorie over het wezen van natuurkundige processen, over de evolutie van het heelal en dus over de toekomst van het universum in het algemeen en van de aarde in het bijzonder zich aftekent als een vorm van doemdenken die hoognodig correctie behoeft. Ik kan niet zeggen dat ik iemand ben van ‘de blijde boodschap’, maar het verzet dat ik moest aantekenen tegen de klakkeloos aanvaarde theorie van de entropie maakt dat ik de dynamische kern, de kiemkracht, de ontembare levensenergie, kortom de goddelijk oorsprong en beschutting moet benadrukken van een kosmos die al te lang is afgeschilderd als een door God verlaten en langzaam uitdovend heelal.
Oriënterende lectuur:
- Werner Heisenberg, Het deel en het geheel, vertaling en inleiding Maarten van Buuren, Lemniscaat 2019
- Maarten van Buuren, Quantum, de oerknal en God, Lemniscaat, is reeds verschenen.
Het boek is verschenen
Het boek 'Quantum, de oerknal en God' is inmiddels verschenen bij Lemniscaat. Lees hier de eerste recensie.
WEEKPROGRAMMA
Let op: door overheidsregels met betrekking tot COVID-19 en vervoersbeperkingen kan dit weekprogramma missschien niet geheel zoals hier gepubliceerd, worden uitgevoerd.
Zondag
16.00 uur: kennismaking met elkaar, de gastheren Jacques Poot en Hans Rutten en uiteraard Maarten van Buuren. Je krijgt een introductie van de week en een korte presentatie over het wezen van Kreta.
Aansluitend diner.
Maandag
Thema: Werner Heisenbergs autobiografie Het deel en het geheel
We starten de week om 9.00 uur in de Dorische stad Lato. Het is nog vroeg, dus we zijn daar dan nog in stilte.
De Dorische stad Lato
Op de trappen bij de agora houdt Maarten van Buuren zijn eerste lezing.
Omschrijving: Wie was Werner Heisenberg? Wat is quantumfysica? Waarom is Heisenberg de grote man van de quantumfysica?
10.30 – 11.00 uur: verplaatsing naar Villa Dio Petres
11.00 – 13.00 uur op Villa Dio Petres:
Omschrijving: Filosofische perspectieven van de quantumfysica. Naar aanleiding van Werner Heisenbergs autobiografie: ‘Het deel en het geheel’.
Lunch op eigen gelegenheid
17.00 uur op Villa Dio Petres: een toepasselijke film.
Aansluitend diner pensant (over de film) op Villa Dio Petres onder leiding van Maarten van Buuren.
Dinsdag
Thema: Waarheid is minder vanzelfsprekend dan je denkt
9.00 – 13.00 uur op Villa Dio Petres:
Omschrijving:
1. Waarheid is afhankelijk van datgene wat (heel toepasselijk op Kreta) met een Grieks woord ‘paradigma’ wordt genoemd. Wat is een paradigma?
2. Onder ‘werkelijkheid’ wordt van alles en nog wat verstaan (zie de passage over Malebranche, Het deel en het geheel, p. 40). Wat is werkelijkheid?
13.00 uur: lunch op Villa Dio Petres
Aansluitend vertrek naar Historic Parc Kroustas voor bergwandeling.
Historic Park Kroustas
Hans Rutten leidt je door een stil berggebied waar onlangs circa 250 Minoïsche boerderijen zijn ontdekt.
Duur wandeling: 2,5 uur.
Maarten van Buuren geeft je een opdracht/gedachte mee tijdens de wandeling die we bij de borrel met elkaar bespreken.
17.00 uur: borrel en samenspraak op Villa Dio Petres
Diner op eigen gelegenheid.
Woensdag
Thema: Onbepaaldheidsprincipe
9.00 – 13.00 uur op Villa Dio Petres
Omschrijving: Heisenberg ontdekte het onbepaaldheidsprincipe. Het maakt hem wereldberoemd, maar wat betekent het eigenlijk?
13.00 uur: lunch op Villa Dio Petres
14.00 uur: vertrek naar strand van Amoudara
Amoudara
18.00 uur: diner in restaurant
Donderdag
Thema: God
9.00 – 12.50 uur op Villa Dio Petres
Omschrijving: Heisenberg was een gelovig mens. Hij geloofde (net als Albert Einstein en Wolfgang Pauli) in een God die samenviel met de grondbegrippen van de natuur die hij onderzocht. Wat is dat voor God?
12.50 uur: presentatie over de vallei van Katharo
De vallei van Katharo
13.00 – 15.00 uur: tocht naar vallei van Katharo en uitgebreide Kretenzische lunch aldaar.
15.30 uur: kringgesprek in vallei van Katharo o.l.v. Maarten van Buuren.
Thema: Waar gelooft u in? Hoe verhoudt uw geloof zich tot dat van Heisenberg?
17.00 uur: rijden/wandelen naar beneden.
Diner op eigen gelegenheid.
Vrijdag
Thema: Kernenergie en atoombom
9.00 – 13.00 uur op Villa Dio Petres
Omschrijving: Kernfysisch onderzoek leidde tot vreedzame toepassing in de vorm van kernenergie en militaire toepassing in de vorm van de atoombom. In hoeverre is de onderzoeker verantwoordelijk voor deze ontwikkelingen?
13.00 uur: lunch op Villa Dio Petres en een afsluitend ritueel
14.30 - 19.00 uur: vrij
19.00 uur: afscheidsdiner
Zaterdag
De cursus eindigt met het laatste ontbijt.
Prijzen
De prijzen zijn
- € 1.285,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer,
- € 1.335,-- bij gebruik van een éénpersoonskamer (slechts twee beschikbaar),
- € 1.395,-- per persoon bij alleen gebruik van een tweepersoonskamer,
Exclusief eventuele toeslag voor logies op Villa Dio Petres, en eventuele transfers.
Dit is inclusief:
- het boek van Heisenberg of als je dat al hebt het boek van Maarten van Buuren;
- docent;
- cursusmaterialen;
- 6 nachten logies in een airconditioned kamer;
- 6 maal ontbijt;
- alle in het programma genoemde gezamenlijke picknicks, lunches en diners;
- gezuiverd water bij alle gelegenheden;
- koffie/thee, gezuiverd water en vruchtensappen tijdens de door ons verzorgde gezamenlijke momenten;
- enkele glazen wijn of bier tijdens de door ons geserveerde maaltijden;
- tafelwater bij alle maaltijden;
- excursies naar bijzondere plekken;
- toegangskosten voor bezienswaardigheden in het programma;
- het dagelijks vervoer naar de Academie (Villa Dio Petres) vanuit pension Argyro;
- alle vervoer bij de excursies;
- incidenteel vervoer binnen de vrije momenten indien dit logistiek inpasbaar is;
- boekingskosten.
De prijs is exclusief:
- vluchten;
- transfers naar je verblijf;
- 3 maaltijden;
- zelf bestelde frisdranken en alcoholische dranken, vruchtensappen, koffie/thee en andere versnaperingen tijdens de maaltijden in restaurants of andere gelegenheden;
- persoonlijke uitgaven;
- annulerings- en reisverzekering.
Transfer van en naar de luchthaven Heraklion
We kunnen je ophalen van (de luchthaven van) Heraklion en brengen naar (de luchthaven van) Heraklion voor € 45,--. per persoon, enkele reis. Het is een rit van een uur. Een taxi kost € 75 à € 100 enkele reis. Je kunt ook de regionale bus nemen naar Agios Nikolaos. Die kost € 7,70 (prijs in 2019).
Aansluitend kun je de bus nemen naar Kritsa (€ 1,80).
Bij boeking krijg je alle verdere informatie.
Een exclusieve week voor een beperkte groep
Het minimum aantal deelnemers voor deze cursus is 8 deelnemers. Het maximum is 16 deelnemers.
Wie is Maarten van Buuren?
Lees hier meer over Maarten van Buuren.