Deze filosofieweek vond in het verleden plaats. Klik hier voor het actuele aanbod filsofieweken.

Simone Weil was in alles een scherpzinnig, radicaal en origineel denker. Zij belichaamde haar filosofie en ging daarin tot het uiterste. Kan zij daarin voor ons vandaag opnieuw van betekenis zijn? 

Je sluit je het liefst op in je eigen bubbel.

Frits de Lange: 'We kunnen als mens maar weinig werkelijkheid verdragen, schreef de dichter T.S. Eliot ooit. Net als zovelen, sluit ik me het liefst op in mijn eigen bubbel als de harde realiteit onverdraaglijk dreigt te worden. Ik koester mijn illusies die me hopelijk in staat stellen nog een redelijk goed leventje in een onherbergzame wereld te leiden. En ik kan niet de hele wereld op mijn nek nemen toch? Die vreselijke oorlogsbeelden op tv, ik kan ze soms niet langer verdragen en sluit mij ervoor af. Met alles en iedereen meevoelen, daar ga je aan kapot.

Toch wil je niet onverschillig of cynisch worden. Hoe doe je dat?

De Frans-joodse filosoof Simone Weil (1906 – 1943) zet ze al haar kaarten op de liefde. Hoe hield ze dat vol?

Simone Weil werd haar leven lang geteisterd door hoofdpijn die haar tot op de rand van suïcide bracht, onderging de onderdrukking van arbeiders aan den lijve en eindigde uiteindelijk aan uitputting en tuberculose. Toch wilde Simone Weil van de harde realiteit blijven houden, zonder verbitterd te raken. Hoe kun je dan ja tegen het leven blijven zeggen, terwijl er zoveel is dat nee zegt? In haar filosofie presenteert Simone Weil zich als iemand die zonder filters wilde leven en denken, zonder illusies. Ze bleef compassie hebben voor al wat leeft en het leven mooi vinden, wat er ook gebeurde. Ook in die intense liefde was Simone Weil uitzonderlijk. Simone Weil beschouwde het ook als haar filosofische missie om die paradox glashelder te blijven doordenken, tot het uiterste.

De vraag die ons in deze week intrigeert is hoe wij het uit kunnen houden met die contradictie: hoe kun je als mens zonder bubbels leven en niet cynisch of somber worden? Hoe kun je blijven geloven in waarheid, liefde, rechtvaardigheid, schoonheid, als je weet dat de wereld door de wetten van macht, onderdrukking en geweld wordt geregeerd? Kan Simone Weil ons misschien helpen om niet onverschillig te worden over hoe het in de wereld gaat en ons terug te trekken op het erf van ons eigen geluk?

Simone Weil was een politiek activist, filosoof, mystica – en in alles een scherpzinnig, radicaal en origineel denker. Ze is geboren in Parijs (1909). In de Tweede Wereldoorlog week zij met haar ouders uit naar New York. Zij stierf in 1943 in Groot-Brittiannië.

Simone Weil: ‘Dat de mens onderworpen is aan krachten, terwijl hij tegelijk naar rechtvaardigheid verlangt, is een wezenlijke tegenstrijdigheid in de menselijke conditie. Wij zijn onderworpen aan de noodwendigheid maar verlangen ook het goede. Niet alleen ons lichaam is op deze manier onderworpen, maar ook ons hele denken. En toch behoort het wezenlijk bij mens zijn dat wij ons uitstrekken naar het goede.’

De belangstelling voor haar werk groeit de laatste tijd enorm. Dat is niet zonder reden. ‘Je kunt de natuur alleen beheersen als je haar gehoorzaamt’, was de lijfspreuk die Simone Weil voor zichzelf hanteerde. En ze was ervan overtuigd dat ‘macht de sleutel is tot het begrip van sociale fenomenen. Niet behoefte'. Misschien helpt haar radicale denken ons opnieuw te oriënteren in de politieke en ecologische wereldcrisis.

Seculiere filosofen die geen antenne hebben voor de religieuze Simone Weil, vergelijken haar graag met Hannah Arendt of Rosa Luxemburg, spirituele zoekers die geen boodschap hebben aan politieke filosofie en activisme plaatsen haar liever in de buurt van de mystieke Etty Hillesum. Maar Simone Weil was beide tegelijk, snoeihard in haar maatschappijanalyse, overgevoelig als het ging om de liefde en het verlangen naar het goede.

In deze cursusweek plaatsen we haar biografie in zijn historische context en reconstrueren we haar visie op de harde realiteit, het ongeluk én de schoonheid van de wereld. We gaan in op haar politieke filosofie, maar ook op haar latere mystiek.

Je bent welkom van 22 tot 28 september 2024

Frits de Lange en Simone Weil

• Frits de Lange schreef over Simone Weil Totale beschikbaarheid. Het ethos van Simone Weil (Baarn: Ten Have, 1990) waarvan in 2024 bij dezelfde uitgever een grondige herziening zal verschijnen.
• Hij vertaalde en redigeerde werk van haar (De geschonden ziel. Over menselijke waardigheid, Baarn: Ten Have 1990).
• Hij schreef inleidingen over haar werk (Liefde is Licht. Religieuze teksten van Simone Weil, Utrecht: Kok, 2020).
• Hij liet zich door haar inspireren in Licht en Zwaar. Voor zwevers en andere spirituelen, Utrecht: Kok, 2013.
• Hij is de samensteller van Simone Weil. Levenswijsheden dat in september 2023 bij Kok Utrecht is verschenen. Voor meer info: www.fritsdelange.nl

Een essay over Simone Weil en de verkiezingen

Frits de Lange heeft een essay geschreven 'Waar het echt om gaat in de politiek' volgens Simone Weil. Het is geplaatst in Volzin. Je kunt het hier downloaden.

Luister naar Frits de lange op NPO1

In een radio-interview met Frits de Lange wordt hij gevraagd naar de achtergronden van zijn fascinatie voor Simone Weil.

WEEKPROGRAMMA

Misschien gaan de excursiedoelen nog veranderen. We zoeken steeds naar nieuwe plekken en de juiste afwisseling.

Zondag

Om 16.00 uur start het programma op Villa Dio Petres met een kennismaking, introductie en presentatie over Kreta.
Aansluitend diner in pension Argyro.

Maandag

Filosofische plaatsbepaling

"De wereld is een tekst met vele betekenissen, en je gaat van de ene betekenis naar de andere door arbeid te verrichten. Je lichaam is een constant onderdeel van dat werk. Net als wanneer je het alfabet van een vreemde taal leert. Dat lukt je alleen door de letters ervan stuk voor stuk met de hand na te tekenen. Doe je dat niet, dan verandert je denken nooit". (La Pensanteur et la Grâce, 149). (PG 149)

Simone Weil is een buitenbeentje in de canon van de moderne filosofiegeschiedenis. Hoe moeten we haar plaatsen? We verkennen haar ontwikkeling van begaafd elitestudent tot mystiek schrijver-in-ballingschap en plaatsen haar werk in de historische en biografische context van de jaren dertig en veertig.

We maken kennis met belangrijke concepten in haar werk zoals het Goede, aandacht (attention), vrije instemming (consentement).

9.00 - 10.30 uur: in de Dorische stad Lato

11.00 - 13.00 uur Villa Dio Petres

13.00 uur: lunch op eigen gelegenheid

18.00 uur uur: Villa Dio Petres

Een toepasselijke film en diner.

Dinsdag

De harde realiteit

"Een criterium van de werkelijkheid is dat zij hard en ruw is. Je vindt er vreugde, maar prettig is zij niet. Dagdromen, die zijn prettig." (Pensées sans ordre concernant l’amour de Dieu, 178).

Simone Weil’s werk kenmerkt zich door een messcherpe stijl en nietsontziende eerlijkheid. De wereld wordt volgens haar beheerst door een blind spel van krachten en machten, waarin we als mens vaak weerloos zijn. Het kernconcept daarvoor is nécessité, een lastig te vertalen begrip. We doorgronden de impact van die ‘noodwendigheid’ alleen als we lichamelijk gaan denken, beweert Weil. We lezen de snoeiharde analyses die de ‘late’ Simone Weil over de impact van lijden, geweld en ongeluk schreef. Eenzijdig, overdreven? Of te waar om er mee te leven?

9.00 - 12.50 uur: Villa Dio Petres.

12.50 uur: presentatie over de vallei van Katharo.

13.00 uur: vertrek naar de vallei van Katharo.

13.30 - 15.30 Kretenzische lunch in vallei van Katharo, gevolgd door samenspraak en wandeling.

Diner op eigen gelegenheid

Woensdag

Politiek en cultuur

"Beschouw machthebbers altijd als gevaarlijke dingen. Probeer ze zoveel als je kunt te negeren, zonder je zelfrespect te verliezen. En als je, omdat je anders laf zou zijn, op een dag toch gedwongen wordt om je tegen hun macht kapot te vechten, weet dan dat je overwonnen bent door de natuur van díngen en niet door mensen." (La Pesanteur et la Grâce, 178)

Van kindsbeen af aan was Simone Weil politiek activist: of het nu de arbeidersbeweging, de Spaanse Burgeroorlog, het opkomend fascisme, het kolonialisme of de Duitse bezetting betrof, overal nam zij het op voor de rechten en de waardigheid van onderdrukten. Als politiek-filosofische erfenis liet ze een intrigerende, ecologische blauwdruk na voor een na-oorlogs Europa, L’enracinement. Wat bezielde haar in haar politieke engagement en waarom was dit een integraal onderdeel met haar filosofie? Wat is de hedendaagse relevantie van haar cultuurvisie? We lezen fragmenten uit haar politieke essays.

9.00 - 13.00 uur Villa Dio Petres

13.00 uur: lunch in restaurant in Kroustas

14.00 uur: rondwandeling Kroustas met cultuurhistorische toelichting.

16.30 uur: college over labyrint.

17.30 uur: presentatie over Kreta.

18.30 uur: mezedes in Villa Dio Petres

Donderdag

De wereld is een kunstwerk

"De pure smaak van een appel brengt je in contact met de schoonheid van het universum op dezelfde manier als de contemplatie van een schilderij van Cézanne." (Ecrits de Londres, 240)

Als prille lezer van Simone Weil werd ikzelf ooit gegrepen door de schoonheid van haar stijl. Eenvoud, denkkracht, verbeelding – elk woord staat op zijn plek als in een goed gedicht. Schoonheid (en de vreugde daarover!) is ook in haar denken zelf een belangrijke waarde. ‘De wereld is werkelijk prachtig.... Er is strikt genomen hier op aarde maar één soort schoonheid en dat is de schoonheid van de wereld zelf.’ Simone Weil liet zich in haar opvatting van schoonheid sterk inspireren door de stoïcijnse filosofie van Marcus Aurelius, maar ook door de moderne esthetica van Immanuel Kant. In haar laatste notities fungeert de schoonheid van de wereld zelfs als een soort godsbewijs.

We reconstrueren Simone Weil’s visie op schoonheid en onderzoeken hoe zich haar opvatting verhoudt tot onze eigen ervaring van wat we mooi vinden.

9.00 uur: bouwen en lopen van het labyrint.

11.00 uur: college op Villa Dio Petres.

13.00 uur: lunch, middag en diner op eigen gelegenheid.

Vrijdag

Simone Weil als religieus denker

"Liefde is iets goddelijks. Als zij een mensenhart binnendringt, wordt het gebroken. Het menselijk hart is ervoor geschapen om op deze manier gebroken te worden." (La Connaissance Surnaturelle, 293)

Na een drietal religieuze ervaringen in 1935, 1936 en 1939 veranderde de stijl van Simone Weil’s denken ingrijpend. Haar filosofie kreeg steeds meer mystieke trekken, zonder aan analytische scherpte in te boeten. Hoe verhoudt zich de ‘late’ Weil tot de ‘vroege’? Waarom is zij zo kritisch over grote religieuze tradities, het christendom, haar ‘eigen’ jodendom? Wat trok haar aan in het boeddhisme en hindoeïsme? En is zij in haar oproep tot zelfverloochening (‘Ik zeggen is liegen’...) voor ons verlangen naar autonomie nog een spirituele inspiratiebron of juist een pathologisch geval?

We maken de balans op van de week en inventariseren de actualiteit en relevantie van Simone Weil’s nalatenschap. En we verkennen wat we er persoonlijk voor ons zelf uit mee nemen.

9.00 - 13.00 uur: college op Villa Dio Petres

13.00 uur: lunch in restaurant Kroustas

middag op eigen gelegenheid

18.00 uur: slotdiner op Villa Dio Petres

Zaterdag

Laatste ontbijt

Datum

Je bent welkom van 22 tot en met 28 september 2024.

Prijzen

De prijzen zijn:

• € 1.535,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer,
• € 1.595,-- bij gebruik van een éénpersoonskamer (slechts twee beschikbaar),
• € 1.655,-- per persoon bij alleengebruik van een tweepersoonskamer.

De cursusprijs is inclusief:

• een boek of reader;
• docent;
• cursusmaterialen;
• 6 nachten logies in een airconditioned kamer;
• 6 maal ontbijt;
• alle in het programma genoemde gezamenlijke picknicks, lunches en diners;
• gezuiverd water bij alle gelegenheden;
• koffie/thee, gezuiverd water en vruchtensappen tijdens de door ons verzorgde gezamenlijke momenten;
• enkele glazen wijn of bier tijdens de door ons geserveerde maaltijden;
• tafelwater bij alle maaltijden;
• excursies naar bijzondere plekken;
• toegangskosten voor bezienswaardigheden in het programma;
• vervoer van je logeeradres naar de cursuslokatie en bij excursies, als je geen eigen vervoer hebt;
• boekingskosten.

De cursusprijs is exclusief:

• vluchten;
• transfers tussen (lucht)haven en je logeeradres;
• overige maaltijden;
• zelf bestelde frisdranken en alcoholische dranken, vruchtensappen, koffie/thee en andere versnaperingen tijdens de maaltijden in restaurants of andere gelegenheden;
• persoonlijke uitgaven;
• eventuele toeslag voor logies op Villa Dio Petres.
• annulerings- en reisverzekering.

Korting bij eigen vervoer.
Als je tijdens de cursus zelf zorgt voor alle vervoer (bijvoorbeeld met een huurauto), geldt een korting van € 60,--.

Hoe kom je op je logeeradres?

Kies voor de luchthaven van Heraklion. Niet Chania. De luchthaven van Heraklion is ongeveer 70 kilometer verwijderd van je logeeradres. Het vervoer naar je logeeradres is voorbehouden aan openbaar vervoer en taxi's. 

Er zijn diverse gemakkelijke manieren om je logeeradres in Kritsa (pension Argyro) of Kroustas (Villa Dio Petres) te bereiken:

• Neem de intercitybus vanaf de luchthaven van Heraklion naar Agios Nikolaos. De bus (€ 7,10) vertrekt vrijwel ieder uur voor de deur van de luchthaven. Vanaf Agios Nikolaos neem je een taxi (€ 25 à € 30) of als het lukt een aansluitende bus (circa € 2).
• Huur een auto op de luchthaven van Heraklion. Zeker als je wat langer blijft op Kreta (wat wij zeer aanmoedigen). Als je de auto ook gebruikt tijdens de cursus bieden we je een korting aan;
• Neem een taxi vanaf de luchthaven van Heraklion (circa € 100).

Alle genoemde prijzen van bus en taxi zijn een inschatting.

Neem contact op als je met de genoemde mogelijkheden niet kunt reizen en particulier vervoer nodig hebt. De kosten daarvan zijn vergelijkbaar met die van een taxi.

Met een auto of taxi duurt de rit ruim 1 uur. Met openbaar vervoer en aansluitend een taxi circa 2 uur.

Klik hier voor alle informatie over autohuur, taxi en bus.

Een exclusieve week voor een beperkte groep

De cursus gaat door als 8 deelnemers hebben aanbetaald. Het maximum is 16 deelnemers.

Gastenboek

Lees de ervaringen van eerdere gasten in gastenboek van september 2023, mei/juni 2022, oktober 2022, 2021 oktober (2), 2021 september, 2021 oktober, 2019,  2018, 2017, 2016, 2015, 2014, 2013.

Wie is Frits de Lange?

Lees hier meer over Frits de Lange

Je kamer

Er zijn geen kamers meer beschikbaar.

De filosofieweek is volgeboekt.

Ga naar je kamer keuze voor meer informatie.