Weet jij als leider altijd koers te houden? In deze week sta je even stil om door te kunnen groeien in je leiderschap én in je persoonsvorming. Met de filosofie als kennis- en oefenbron.

Van vakmanschap naar meesterschap

Misschien herken je het
Een groep leiders en managers van organisaties komt regelmatig een avond bijeen om het netwerk te versterken. De structuur is: borrel, diner, gezamenlijk inspiratie opdoen via een gastspreker. En eens per jaar een meerdaagse reis. Toch lukt het niet goed om hechte verbindingen te kweken. Er is te veel verloop. Hoe komt dat?

Het antwoord is simpel, maar de uitvoering zo moeilijk
We missen als leidinggevende vaak het vermogen om gesprekken te voeren die dieper gaan dan simpele uitwisseling. Het ontbreekt ons aan een cultuur van reflectie. Hoe talentvol en succesvol we ook zijn, we vinden het moeilijk om de juiste vragen te stellen, ideeën te vergelijken en de persoonlijke kant van een kwestie bespreekbaar te maken. Zolang je daar niet of onvoldoende toe in staat bent, gaan verbinding en verdieping niet echt lukken.

Socrates en Plato wijzen ons de weg
Socrates, de aartsvader van de westerse filosofie, was in zijn gesprekken altijd op zoek naar ideeën, naar een juist beeld van wat ‘goed leven’ en ‘in vorm zijn’ inhouden. Het Griekse ‘eidos’ betekent letterlijk ‘vorm’. Plato’s ideeënleer is in feite een vormleer, een leer van het ‘in vorm komen’. Wie had dat kunnen denken: filosofie gaat over ‘in vorm komen’!

De kunst van de dialoog
De oproep tot reflectie van deze twee grondleggers is vandaag de dag nog net zo actueel als 2500 jaar geleden. In onze tijd van verwarrende diversiteit en fragmentatie lijkt het zelfs urgenter dan ooit het filosofische gesprek en het onderzoek van ideeën hun rol in de samenleving terug te geven. De kunst van de dialoog, de analyse van mogelijke visies en houdingen, schept een cultuur van gezamenlijk nadenken die mensen verbindt, ondanks al hun verschillen.

Deze cursus is gebaseerd op twee boeken

Het boek van Joep Dohmen Iemand zijn: Filosofie van de persoonlijke vorming (2022) beschrijft het filosofische vormingsideaal. Het laat zien wat ervoor nodig is het eigen leven vorm te geven en je te ontwikkelen tot een geëngageerd en autonoom persoon.

Het boek van Jos Kessels In vorm komen. Handboek praktische filosofie (maart 2025) beschrijft de centrale competenties en inzichten in Socrates’ manier van onderzoek van ‘het goede leven’: het gaat om (samen) in vorm komen, het lukken van het eigen leven en het welslagen van een organisatie. In het Grieks heet dat eudaimonia – wat ook de doelstelling is van de Academie op Kreta.

Theorie én oefening
Joep Dohmen biedt het kader voor wie nog niet echt thuis is in de filosofie. Op heldere wijze zal hij de belangrijkste bronnen van het zelf uit de grote klassieke en moderne filosofen uiteenzetten. Aansluitend zal Jos Kessels uit deze bronnen putten en je uitdagen om te oefenen, en de filosofische lessen in je eigen praktijk te beproeven.

Maatschappelijk hoogst relevant
Onze samenleving klaagt over het ontbreken van leiderschap en gezag. Vooraanstaande filosofen spreken over pedagogische verwaarlozing en het ontbreken van vorming in een neoliberale samenleving. Gebrek aan visie en discipline wreekt zich op veel plekken in het maatschappelijk verkeer. De gezagscrisis vraagt, behalve om meer vakmanschap, ook om nieuw leiderschap. Deze cursus biedt een integrale visie op daadwerkelijk gezag.

Van vakmanschap naar meesterschap
Vakmanschap is vooral instrumentele kennis, gericht op problemen oplossen, praktische resultaten boeken, vanzelfsprekend. Meesterschap reikt verder en is van een andere orde. Hier draait het om visie en vrijheid, authenticiteit en 'het goede'. De meester beperkt zich nooit alleen tot het cognitieve niveau, hij betrekt ook altijd het hart erbij. Hij heeft oog voor iemands behoefte aan support, maar behoudt zijn onafhankelijkheid.
In plaats van elk probleem te lijf te gaan met een groot repertoire aan routines en expertises, zoals de deskundige, durft hij nieuw en oorspronkelijk te denken, maar ook met lege handen te staan. De meester is niet bang voor mislukking. Anders dan de deskundige is hij ook niet voortdurend druk en bezet. Zijn eigenlijke oogmerk is iets dat verder reikt dan resultaten: de meester is gericht op het goede. De meester heeft zich geoefend om in vorm te komen. Met deze welgevormde houding spoort hij anderen aan tot eigen leiderschap.

De docenten

Dr. Jos Kessels is specialist op het gebied van de socratische methode en platoonse ideeënleer. Filosofie is voor hem voortdurende oefening in het zoeken naar een ideale vorm, het scheppen van vrije ruimte, de sensatie van spel en verwondering, de concentratie en precisie van formulering.

Hij heeft 35 jaar gesprekken en trainingen met managers en bestuurders in verschillende sectoren van de samenleving geleid: gezondheidszorg, overheid, politie, onderwijs, banken. Daarnaast schreef hij boeken en specialiseerde zich in de ideeënleer: de theorie en praktijk van het socratisch gesprek.

In 2019 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau voor zijn ‘bijdrage aan de toepassing van filosofie in het dagelijks leven, met name de introductie van de socratische methode in bedrijven en maatschappelijke instellingen.’

Jos Kessels: 'Mijn wakkermaker'
Jos Kessels: 'Ieder mens maakt in zijn leven momenten mee waarop je het gevoel hebt wakker te worden uit een slaap, een toestand van gedachteloosheid of een onoverdachte overtuiging die nooit heeft geklopt. Socrates is het prototype van de wakkermaker. Hij was de horzel van de Atheense burgerij. Hij beschouwde het zoeken van wijsheid als het belangrijkste dat er is in het leven. Er is in mijn ogen nog steeds grote behoefte aan wakkermakers, mensen die in het voetspoor van Socrates kunnen treden en je helpen om grondig na te denken, zowel over de grote maatschappelijke kwesties als in kleiner verband, in persoonlijke contacten of alleen maar over hoe je zelf in vorm komt. Ik denk dat, als ik in mijn jaren van verwarring iemand was tegengekomen die de rol van Socrates kon spelen, mijn leven veel sneller op de rit was gekomen'.

Prof. dr. Joep Dohmen is een vooraanstaand filosoof en specialist op het gebied van persoonlijke ontwikkeling door integrale vorming. Hij weet diepgang en grondigheid te verbinden met toegankelijkheid en praktijkgerichtheid. Als docent heeft hij een uitzonderlijke gave om mensen mee te nemen in zijn verhaal. Na zijn promotie (cum laude) op Nietzsche schreef hij Over levenskunst. De grote filosofen over het goede leven dat inmiddels bijna 30 keer is herdrukt. Zijn magnum opus dat in 2022 verschenen is, heet Iemand zijn. Joep Dohmen is al vele jaren verbonden aan de Academie op Kreta.

Joep Dohmen over zijn magnum opus Iemand zijn
Joep Dohmen: 'Wat mijn boodschap in dit boek is? Daar zal ik op Kreta de hele week over praten. Als ik het hier op formule breng, is het: ‘neem jezelf in beheer’. Geef inhoud en vorm aan je bestaan. Dat veronderstelt integrale vorming en gaat over hoofd en hart, over zelf en de ander, ruimte en tijd. In leiderschapskringen kent iedereen het gezegde: You can bring a horse to the water, but you cannot make it drink. Mooi gezegd, maar wat is dan intrinsieke motivatie? Wanneer ben je een autonoom en authentiek leider, en hoe geef je erkenning aan de ander? Persoonsvorming is een complex en duurzaam leerproces, en ik zal de cursisten laten zien hoe ze gestaag verder kunnen komen met zichzelf en betekenisvolle anderen. Alleen door jezelf op een samenhangende wijze te ontwikkelen, win je aan aan gezag en zelfrespect'.

Je bent welkom van 13 tot en met 19 april 2025.

Hulde voor de docenten en gastheren. Het was een week die zich in positieve zin wezenlijk onderscheidt van het gangbare cursusaanbod rond leiderschap.

Daniël van Middelkoop

Dagenlang kunnen we ons bezig houden met filosofie als vormingsleer. De theoretische achtergrond kwam met name van Joep en het geheel werd praktisch en begrijpelijk door de oefeningen van Jos. Een leerzame en verrijkende week, ook nog eens op een top-locatie.

Natalie Veen

Ik heb essentiële kennis opgedaan en praktische vaardigheden geleerd die ik kan gebruiken in mijn rol als directeur-bestuurder van een zorginstelling.

Gos de Vries

Het heeft mij geholpen mijn interne kompas scherper te stellen.
Het heeft mij inzicht gegeven in mijn levensfilosofie.

René Zimmerman

Filosofie op Kreta. Klinkt best serieus. De week was bovenal een week vol met het goede leven! Veel gelachen, diepe gesprekken, theorie aangevuld met welkome praktijk oefeningen, goed eten, mooie redevoeringen, oprechte gastvrijheid, wijsheid en luchtigheid. 

Mariska de Vries

WEEKPROGRAMMA

Op basis van de ervaringen met deze filosofieweek in mei 2024 kunnen er op details nog wijzigingen komen.

zondag

16.00 uur: kennismaking, toelichting op het programma, presentatie over Kreta en gezamenlijk diner

maandag

Joep Dohmen: Leiderschap in hectische tijden. Leef- en werkklimaat anno 2024

Het onbehagen gaat vandaag over de oorlog, het klimaat, en/of over het uiteenvallen vd gemeenschap/de verharding van de samenleving/het gebrek aan verbinding en polarisatie: kortom dehumanisering. Toenemende zorg over de democratie in het neoliberale tijdperk.

Er is ook veel onbehagen over ontbrekend leiderschap. Vooraanstaande filosofen spreken over pedagogische verwaarlozing en het ontbreken van vorming in een neoliberale samenleving. We zien veel gebrek aan eigen regie, handelings­verlegen­heid, gebrek aan weerbaarheid, weinig persoonlijke verantwoordelijkheid.

Gezamenlijke brainstorm met de cursisten over hun persoonlijke wel- en onbehagen en visie op hun rol in de actuele samenleving. Waar liggen de pijn­punten, de kansen en risico’s? Over de context van actueel leiderschap en toekomstscenario’s.

Literatuur: Philip Blom, Hans Boutellier, Rutger Bregman, Bas Heijne, Thomas Piketty, Michael Sandel, Charles Taylor, Paul Verhaeghe.

Jos Kessels: Vakmanschap, meesterschap, leiderschap: Spelen met ideeën

• Inleiding. Poëzie: Ida Gerhardt, De reiskameraad. Afstemming op kompas.
• Het thema: is leiderschap vakmanschap of meesterschap? Verschillende soorten kennis.
• Het verhaal ‘Een topman kijkt terug’ (Spelen met ideeën, 141-143). Kun je op zo’n positie ‘het goede leven’ realiseren?
• Oefening: briefkaarten schrijven, middenpositie zoeken.
• Aristoteles’ definitie van meesterschap. Kenmerken van de middenpositie.

9.00 – 11.00 uur opening in Dorische stad Lato

11.00 - 13.00 uur: college

13.00 - 14.00 uur: lunch op eigen gelegenheid

14.00 - 18.00 uur: oefening en reflectie in eigen tijd

18.00 uur film en diner met nabespreking film.

dinsdag

Joep Dohmen: Filosofie van het moderne leiderschap

Behandeling van klassieke (premoderne) en moderne filosofische ideëeen over leiderschap. Filosofie is van meet af aan vorming met het oog op bevordering van persoonlijk meesterschap. Denk aan zelfkennis bij Socrates, karaktervorming bij Aristoteles of autonomie bij de Stoa et cetera.
Het moderne leiderschap vanaf de Verlichting (Immanuel Kant) richt zich op mondigheid en verantwoordelijkheid. In grote lijnen volg ik deze geschiedenis van de filosofie als vormingsleer. Daarna behandelen we de systematische aspecten van vorming: het vormingsidee zelf; de moderne mensopvatting: de leider as persoon; aspecten van context en/of speelruimte. Relevante thema’s:

• Vrijheid en/of bepaaldheid.
• Handelen en gebeuren.
• Subjectief en/of intersubjectief.
• Positieve en negatieve vrijheid.
• Onteigening en toe-eigening.
• Procedureel en substantieel.
• Sterke en zwakke waardering.

De moderne leider wordt opgevat als een radicaal zelfreflectief en zelfevaluatief persoon, die zichzelf verantwoordelijk stelt voor denken én handelen.

Literatuur: Berlin, Bieri, Foucault, Rössler, Taylor

Jos Kessels: Geluk en wijsheid voor gevorderden

• Poëzie
• Plato’s allegorie van de grot
• Diotima’s scholing in liefde: verwekken bij schoonheid
• Basisvoorwaarden van meesterschap: tot bezinning komen, je vorm verbeelden, vrije ruimte scheppen, verwondering leren, gedachten formuleren
• Oefening: dragende ideeën zoeken

9.00 – 13.00 uur: college

13.00 uur: vertrek naar de vallei van Katharo. Katharo is een commons met een bijzondere vorm van bestuur.

13.00 - 14.30 uur lunch

14.30 - 18.00 uur: Groepsgesprek en wandeling met opdracht.

Avond: diner op eigen gelegenheid.

woensdag

Joep Dohmen: Wat betekent het om jezelf te ontwikkelen tot een autonoom leider?

De leider als goed ontwikkeld en welgevormd persoon in de zin van zelfstandig denkend en autonoom. Integrale samenhang van zelfkennis, wilsvorming, oefenen, erkenning en leren leven in het hier en nu (‘zeitigen’), tegen een morele horizon. De leider als autonoom en verantwoordelijk persoon. Thema’s:

• Innerlijke vrijheid en autonomie.
  Wat het kan betekenen om jezelf te begrijpen. Weten waar je staat.
• Motivatie en wilsvorming; het belang van intrinsieke motivatie.
• Vooruitblik op discipline en verantwoordelijkheid

Literatuur: Stoa, Kant, Berlin, Foucault, Bieri, Rössler, Taylor

Jos Kessels: Het poëtisch argument

• Poëzie
• Anamnese. De mythe van Er.
• Phaedrus, de gevleugelde ziel. Koplands analyse van geraaktheid
• Deugdenleer
• Momenten van de waarheid. Het poëtisch argument
• Oefening: leefregels formuleren

9.00 – 13.00 uur: college

13.00 - 16.00 uur: rust en zwemmen in Amoudara.

16.30 uur: Villa Dio Petres, thermometer in de week .

Diner in Kritsa.

donderdag

Joep Dohmen: Vakmanschap en leiderschap. Over het belang van (morele) discipline voor goed leiderschap.

De emancipatiebeweging uit de jaren ’60- ‘80 van de vorige eeuw ontmaskert discipline als repressie, macht en dwang. De vrijmaking van grote groepen mensen in de tweede helft van de twintigste eeuw was bedoeld om te ontsnappen aan verschillende hiërarchische vormen van disciplinering. Intussen keert bij gebrek aan oefening en discipline de wal het schip, zie de recente uitwassen: agressie, gebrek aan zelfbeheersing, grensoverschrijdingen, korte lontjes, verslavingen, maar ook verkeerde afhankelijkheden, slechte gewoontes, overvolle agenda’s, geen aandacht, oriëntatie en zorg.
Onder een beetje druk blijkt de zogenaamde ‘deugd­zaamheid’ flinterdun. Nauw verwant hieraan is het gemis aan vakmanschap, oa. door de toename van bullshitbanen. Verschillende filosofen en sociologen hebben uiteenlopend commen­taar geleverd op de ontdisciplinering en het actuele gebrek aan oefening op allerlei gebied. Gebrek aan zelfsdiscipline wreekt zich op veel plekken in het maat­schap­pelijk verkeer.
Wat betekent een en ander voor het moderne leiderschap, met name voor de leider zelf? Wat is deugdzaam leiderschap: waarom en waarin moet ik mij als leider bekwamen? Literatuur: Huijer, Sennett, Sloterdijk, Van Tongeren en Woodruff.

Jos Kessels: Scholing van de geest

• Poëzie
• De opleiding van de ‘wakkeren’. De vergelijking van de lijn.
• Dialectiek
• Klassieke beelden van leiderschap: dokter, kapitein, kunstenaar, leraar, herder, wever, zaaier
• Oefening: kralenspel

9.00 – 13.00 uur: college

13.00 uur : lunch in een restaurant in Kroustas.

14.30 uur: kleine wandeling

16.00 uur: presentatie over de ziel van Kreta: de communitaire manier van samenleven.

17.00 uur: voorbereidingstijd voor diner parlant

18.30 - 21.00 uur: diner parlant.

vrijdag

Joep Dohmen: Moreel leiderschap in een neoliberale samenleving

Verreweg de meeste beschouwingen gaan over of bepleiten zogeheten instrumentele benaderingen: als ik x wil bereiken, moet ik dat en dat soort (y) leiderschap bezitten. De procedurele benadering domineert: de leider moet zich op die en die manier leren kennen, anders kan hij/zij geen leiding geven. Hij moet heel goed weten welke koers hij volgt en waarom, ofwel intrinsiek gemotiveerd zijn (zie woendag). Dit leidt tot succesvol leiderschap, gemeten aan het bedrijfsresultaat.
Daar staat tegenover de substantiële benadering: de vraag naar goed leiderschap vereist bovendien een inhoudelijk antwoord. De vraag naar goed leiderschap kan niet beantwoord worden zonder een opvatting over het goede. In de substantiële opvatting moet leiderschap altijd gaan over kwalitatief of moreel leiderschap. Vandaag is dat het heikele punt: moderne leiders voelen zich door de eis van (graduele) verantwoordelijkheid van hun vrijheid beroofd om autonoom, eigen keuzes te maken zonder de kwaliteit van hun keuzes te hoeven legitimeren. Thema’s:

• Reflecties over moreel leiderschap en zingeving
• de reis van de leider
• het debat over eigen verdiensten
• graduele verantwoordelijkheid
• de vraag wat het betekent om ‘iemand te zijn’.

Literatuur: Baart, Homerus, Murdoch, Rössler, Sandel, Taylor.

Jos Kessels: Spelen met ideeën

• Poëzie
• Maieutiek. Een vorm herkennen
• Logos, mythos, eidos
• Actie en contemplatie
• Oefening: imaginatie, inspiratie, intuïtie

9.00 – 13.00 uur: slotcollege

Lunch in een restaurant in Kroustas

Middag: voorbereidingstijd voor bijdragen tijdens slotdiner..

Avond: slotdiner.

zaterdag

De cursus eindigt met het laatste ontbijt.

Datum

Je bent welkom van 13 tot en met 19 april 2025.

Prijzen

Deze prijzen zijn geldig tot en met 31 december 2024.

• € 3.745,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer,
• € 3.820,-- per persoon bij een eenpersoonskamer (beperkt voorradig)
• € 3.880,-- per persoon bij alleengebruik van een tweepersoonskamer.

Dit is een verzorgde week inclusief zes overnachtingen met ontbijt en acht van de elf overige maaltijden. Alle vervoer tijdens de cursusweek wordt verzorgd. Ook tussen pension Argyro en de cursuslokatie (circa 5 minuten).

De prijs is inclusief:

• reader en/of boek;
• docenten;
• cursusmaterialen;
• 6 overnachtingen in een airconditioned kamer;
• 6 maal ontbijt;
• fulltime zorgvuldige begeleiding door een professionele kok;
• alle in het programma genoemde gezamenlijke picknicks, lunches en diners;
• gezuiverd water bij alle gelegenheden;
• koffie/thee, tafelwater, vruchtensappen en alcoholische dranken tijdens de door ons verzorgde gezamenlijke momenten en maaltijden;
• toegangskosten voor bezienswaardigheden in het programma;
• excursies naar bijzondere plekken;
• het dagelijks vervoer naar de Academie (Villa Dio Petres) vanuit pension Argyro;
• alle vervoer bij de excursies en van/naar pension Argyro;
• incidenteel vervoer binnen de vrije momenten indien dit logistiek inpasbaar is;
• boekingskosten.

De prijs is exclusief:

• vluchten;
• transfers;
• overige maaltijden;
• zelf bestelde frisdranken, vruchtensappen, koffie/thee en andere versnaperingen tijdens de maaltijden in restaurants of andere gelegenheden;
• persoonlijke uitgaven;
• annulerings- en reisverzekering.

Deelnemers betalen en regelen vluchten en transfers zelf.

Korting bij eigen vervoer:
Als je tijdens de filosofieweek zelf zorgt voor alle vervoer (bijvoorbeeld met een huurauto), geldt een korting van € 60,--. Dit dient uiterlijk twee maanden voor aanvang van de week te worden gemeld. Daarna is de korting niet meer mogelijk.

Hoe kom je op je logeeradres?

Kies voor de luchthaven van Heraklion. Niet Chania. De luchthaven van Heraklion is ongeveer 70 kilometer verwijderd van je logeeradres. Het vervoer naar je logeeradres is voorbehouden aan openbaar vervoer en taxi's. 

Er zijn diverse gemakkelijke manieren om je logeeradres in Kritsa (pension Argyro) of Kroustas (Villa Dio Petres) te bereiken:

• Neem de intercitybus vanaf de luchthaven van Heraklion naar Agios Nikolaos. De bus (€ 7,80) vertrekt vrijwel ieder uur voor de deur van de luchthaven. Vanaf Agios Nikolaos neem je een taxi (€ 25 à € 30) of als het lukt een aansluitende bus (circa € 2).
• Huur een auto op de luchthaven van Heraklion. Zeker als je wat langer blijft op Kreta (wat wij zeer aanmoedigen).
• Neem een taxi vanaf de luchthaven van Heraklion (circa € 100).

Alle genoemde prijzen van bus en taxi zijn een inschatting.

Neem contact op als je met de genoemde mogelijkheden niet kunt reizen en particulier vervoer nodig hebt. De kosten daarvan zijn vergelijkbaar met die van een taxi.

Met een auto of taxi duurt de rit ruim 1 uur. Met openbaar vervoer en aansluitend een taxi circa 2 uur.

Klik hier voor alle informatie over autohuur, taxi en bus.

Een exclusieve week voor een beperkte groep

De cursus gaat door als 6 deelnemers hebben aanbetaald. Het maximum is slechts 12 deelnemers. Dat garandeert de beste dynamiek en de juiste persoonlijke aandacht.

Wie zijn Jos Kessels en Joep Dohmen?

Lees hier meer over Jos Kessels en nu al hier meer over Joep Dohmen.

Gastenboek

Lees hier in de reviews hoe eerdere deelnemers oordelen over de filosofieweek met Jos Kessels en Joep Dohmen

Je kamer

Je logeert in B&B Hotel Villa Dio Petres (de cursuslocatie) of Pension Argyro.

In B&B Hotel Villa Dio Petres zijn de volgende kamers beschikbaar.

• één tweepersoonskamer, eigen terras, ook voor alleengebruik, gedeelde badkamer, meerprijs € 120
• één eenpersoonskamer, eigen terras, gedeelde badkamer, meerprijs € 90
• nog één tweepersoonskamer, eigen terras, ook voor alleengebruik, eigen badkamer, meerprijs € 150
• één tweepersoonskamer, eigen terras, alleen voor samengebruik, eigen badkamer, meerprijs € 150

De meerprijs is voor de gehele periode van 6 dagen tijdens de week, dus niet per nacht.

In Pension Argyro is één eenpersoonskamer beschikbaar, en meerdere tweepersoonskamers (ook voor alleengebruik).

Ga naar je kamer keuze voor meer informatie.