Filosofieweken op Kreta

Trots en dankbaar

Zoekend naar noodzakelijke verdieping hebben we 23 jaar geleden een HOVO-cursus over Gelatenheid van Meister Eckhart gereserveerd bij de Universiteit Leiden. De woorden die Gerard Visser ons toen geboden heeft, dreunen nog steeds na in ons leven. Ze gaven een nieuwe betekenis aan 'de dingen' en aan het leven. Wij zijn daarom zeer dankbaar en trots dat Gerard Visser over zijn derde boek van zijn trilogie over gelatenheid bij ons een cursus wil verzorgen. Warm aanbevolen!
Hans Rutten en Jacques Poot.

Je bent welkom van 28 april tot en met 4 mei 2024

Het is Orthodox Pasen!

Pasen is op Kreta de belangrijkste religieuze periode van het jaar. De hele week voor Pasen wordt de Grote Week genoemd, wordt gekenmerkt door soberheid en de vasten en (bijna) iedereen bezoekt de kerk of loopt mee in een processie.  Vanuit de de hele wereld komen emigranten terug naar hun geboortedorp. Daarom zijn er maar weinig logeerplekken te krijgen en is het zaak op tijd te boeken.

In het weekprogramma geven we ruimte om (desgewenst) kerkelijke rituelen te bezoeken.

Gelassenheit en Heidegger

Gerard Visser: 'Vanwege zijn herbezinning op de aard van de zijnsvraag in het Europese denken heeft Martin Heidegger vermoedelijk het grondigst kunnen nadenken over het wezen van de moderne techniek. Een van zijn bevindingen luidde dat wij in de volledig technisch georganiseerde wereld van de toekomst alleen zullen kunnen overleven bij gratie van een houding van Gelassenheit. Daarmee greep hij terug op een woord dat eind 13e eeuw is gevormd door de mystieke denker Meister Eckhart.

Meister Eckhart en lâzen

Terwijl wij in het Nederlands tegenwoordig onder gelatenheid nog slechts een psychische toestand verstaan, van lijdzaamheid of berusting, had Eckharts gelâzenheit nog een veel rijkere zin. Het gebruik van het werkwoord lâzen in zijn preken leert dat zij voor hem de drievoudige beweging inhield van het loslaten van fixaties – op jezelf, op de dingen, op welk beeld dan ook van God –, en het je verlaten op een innerlijke leegte die God laat zijn.
Deze mystieke zin ging verloren, ook omdat Eckharts werk na zijn kerkelijke veroordeling voor eeuwen verstrooid raakte. Maar vanaf het moment dat in de 19e eeuw een eerste verzameling van zijn preken en traktaten het licht zag, moest de blik van filosofen erop vallen, en de betekenislagen keerden terug, zij het in omgekeerde volgorde van gewicht. Schopenhauer omarmde de ethische zin van gelatenheid: het loslaten van het willen, Heidegger ontdekte de ontologische zin: een openheid die laat zijn, en is onze tijd niet rijp geworden voor de diepste, spirituele zin die zij bij Eckhart bezat: die van het sprankje pure ontvankelijkheid in de grond van de ziel?

Tegenover eigenwilligheid en maakbaarheid

In de cursus zullen de posities van Eckhart en Heidegger worden belicht. Voor beiden is de zin van gelatenheid gelegen in een kunnen laten gebeuren, wat aan de onderscheiding van passief en actief voorafgaat en opmerkelijk verwant blijkt met het daoïstische wu wei. Terwijl Eckhart haar tegenover onze individuele eigenwilligheid stelt, confronteert Heidegger haar bovendien met de geest van maakbaarheid die onze tijd beheerst'.

Het derde deel van een trilogie van Gerard Visser

Het eerste deel van de trilogie is: Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart (2008). Dat is het spirituele zo je wilt religieuze deel. Het tweede deel: Gelatenheid in de kunst. Nijhoff, Braque, Kawabata. Van gesloten naar open vormen (2018) traceert en overdenkt de terugkeer van het motief van de gelatenheid in moderne kunst en poëzie.
Het derde deel betreft de terugkeer van het motief in de moderne filosofie - met name bij Heidegger. De titel van de cursus is ook de werktitel van een boek waarmee de docent een trilogie over het motief van gelatenheid hoopt te voltooien. De uitdrukking ‘wonen in de gelatenheid’ is ontleend aan een aantekening van de late Heidegger'.

Gerard Visser

Enkele recensies over zijn tweede boek over Gelatenheid in de kunst

'Gelatenheid in de kunst is te lezen als een herbezinning op deze onderbelichte, maar potentieel openheid schenkende kracht binnen onze traditie. Wie weet vormt Vissers werk het begin van een revolutie. Maar dan wel, om met de eveneens uit gelatenheid schrijvende en schilderende kunstenaar Lucebert te spreken: een kleine, ritselende, ruisende revolutie.' - Filosofie Magazine

'Zonder de gelatenheid, zoals die Visser voor ogen staat, kun je niet volop genieten van de kunst en haar schoonheid.’ - Volzin

'Gerard Vissers magistraal vervolg op Meister Eckharts lege gemoed in Gelatenheid in de kunst.' - stretto.be

'Het werkelijk interessante is dat Visser laat zien op welke manier modernisten mystici zijn.' - David Rijser in de NRC

Sublieme woorden van Gerard Visser in Filosofie Magazine:

Gerard Visser stelt dat de vraag naar de zin van het leven doorgaans op een doelmatige manier wordt beantwoord. Net als een brug, die bestaat om het water over te steken, moet ook het leven een doel hebben. De vraag is echter of we het leven als iets doelmatigs moeten opvatten. Volgens Visser ligt deze visie weliswaar diep in het westerse denken verankerd, maar bestaat er wellicht een alternatief. De doelmatige opvatting van het leven stamt uit het denken van Aristoteles, die stelt dat alles naar zijn voltooiing streeft. In de Middeleeuwen werd het levensdoel van de mens door een strenge religieuze en feodale maatschappij bepaald, maar in de moderne tijd krijgt hij de vrijheid ‘om zijn leven in te richten naar zijn eigen smaak’.
Vanaf dat moment wordt de mens een soort manager van zijn eigen subjectiviteit: hij wil zoveel mogelijk aangename of spannende dingen beleven. Hierbij wordt hij geholpen door de vrije markt, die zijn wensen wil realiseren als hij er voldoende voor betaalt. Volgens Visser gaat achter deze jacht op belevenissen een innerlijke leegte schuil: de vraag naar de zin van het leven blijft onverminderd knagen. Hij stelt dat er een radicaal andere manier is om met deze kwestie om te gaan. De Franse surrealistische dichter René Char toont hier een glimp van in zijn regel ‘De kinderen en de wijzen weten dat niet de brug bestaat, alleen het water dat zich laat oversteken’. In zijn leven kan de mens vele doelen nastreven, maar het feit dat hij dit kan doen – zijn leven – wordt veroorzaakt door iets veel groters.
Wie zo nadenkt, krijgt een andere visie op de zin van het bestaan. Visser: ‘We vragen niet meer naar het doel van het leven, maar naar een dimensie die ons doet leven. Het gaat dan niet meer om een doel dat ons voor ogen staat, laat staan een resultaat dat wij bereiken. Wij kunnen dat niet en hoeven dat ook niet – wat ons laat leven is zo onuitputtelijk als water.'
(Een interview met Gerard Visser van Michel Dijkstra).

Reader en literatuur

Er zal je een reader worden toegestuurd, ruim voor aanvang van de cursus. De reader zal teksten van Eckhart en Heidegger (in Ned. vert.) bevatten en een selectie van teksten uit het werk van Gerard Visser.

Aanbevolen literatuur:

• Martin Heidegger, De vraag naar de techniek (Boom [Vantilt 2014]).
• Meister Eckhart, Over God wil ik zwijgen. Preken & Traktaten. Vert. door C.O. Jellema (Historische Uitgeverij).
• Gerard Visser, Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart (Boom 2018 [ SUN 2008]).
• Gerard Visser: Heideggers vraag naar de techniek. Een commentaar (Boom [Vantilt 2014]).
• Gerard Visser: Niets cadeau. Een filosofisch essay over de ziel (Valkhofpers 2009) (alleen nog antiquarisch – zie Boekwinkeltjes).
• Gerard Visser: Water dat zich laat oversteken. Verkenningen in het stroomgebied van beleving en gelatenheid (alleen nog antiquarisch – zie Boekwinkeltjes).

WEEKPROGRAMMA

Misschien gaan de excursiedoelen nog veranderen. We zoeken steeds naar nieuwe plekken en de juiste afwisseling.

zondag: ontvangst

16.00 uur vangt de week aan met een introductie, kennsimaking en een presentatie over Kreta.

Aansluitend diner.

maandag: Heidegger

9.00 - 10.30 uur college op de trappen van de Dorische stad Lato.

Uitzicht vanuit de Dorische stad Lato

11.00 - 13.00 uur college op Villa Dio Petres

13.00 uur: lunch op eigen gelegenheid

Middag vrij.

18.00 uur: toepasselijke film en diner op Villa Dio Petres.

dinsdag: Eckhart

Thema van het tweede college: uitleg van de houdingen van eigenwille en gelâzenheit bij Meister Eckhart en zijn grondgedachte van de Godsgeboorte in de ziel aan de hand van een vroeg traktaat en een enkele preek (in de Ned. vert. van C.O. Jellema).

9.00 - 12.50 uur op Villa Dio Petres

12.50 uur presentatie over de Vallei van Katharo

de vallei van Katharo

13.00 uur - 18.00 uur

Lunch, wandeling en samenspraak in de vallei van Katharo

Diner op eigen gelegenheid.

woensdag: Gelassenheit

Thema van het derde college: de geschiedenis van het woord 'Gelassenheit' vanaf Eckhart en de reden waarom gelatenheid - vanaf Schopenhauer - haar intrede doet in de filosofie. 

9.00 - 13.00 uur college op Villa Dio Petres

13.00 uur: lunch in het dorp Kroustas

Aansluitend een eenvoudige wandeling rond het dorp Kroustas.

wandeling rond Kroustas

16.30 uur gastcollege van de gastheren over de samenleving op Kreta: 'Wij zijn, dus ik ben'.

Vragenuur, voorzien van mezédes (Griekse tapas).

19.30 uur einde

donderdag: lassen bij Heidegger

Thema van het vierde college: de keuze voor ‘Gelassenheit’ als naam voor de verlangde grondhouding komt bij de late Heidegger niet uit de lucht vallen; al in Sein und Zeit worden alle bestaansverhoudingen begrepen in termen van ‘Lassen’.

9.00 - 13.00 uur: college op Villa Dio Petres

13.00 uur: buffetlunch op Villa Dio Petres

Middag en avond zijn vrij, diner op eigen gelegenheid.

vrijdag: zielsvergetelheid

Thema van het vijfde college: Heidegger wijt het uit koers geraakt zijn van onze wereld aan ‘Seinsvergessenheit’, maar is niet wezenlijker nog dan zijnsvergetelheid: zielsvergetelheid?

9.00 - 13.00 uur: college op Villa Dio Petres

Gezamenlijke lunch

Middag vrij.

18.30 uur: slotdiner op Villa Dio Petres.

zaterdag

Datum

Je bent welkom van 28 april tot en met 4 mei 2024.

Prijzen

De prijzen zijn:

• € 1.535,-- per persoon bij twee personen op een tweepersoonskamer,
• € 1.595,-- bij gebruik van een éénpersoonskamer (slechts twee beschikbaar),
• € 1.655,-- per persoon bij alleengebruik van een tweepersoonskamer.

De cursusprijs is inclusief:

• docent;
• reader of boek;
• cursusmateriaal ter plaatse;
• 6 nachten logies in een airconditioned kamer;
• 6 maal ontbijt;
• alle in het programma genoemde gezamenlijke picknicks, lunches en diners;
• gezuiverd water bij alle gelegenheden;
• koffie/thee, gezuiverd water en vruchtensappen tijdens de door ons verzorgde gezamenlijke momenten;
• enkele glazen wijn of bier tijdens de door ons geserveerde maaltijden;
• tafelwater bij alle maaltijden;
• excursies naar bijzondere plekken;
• toegangskosten voor bezienswaardigheden in het programma;
• boekingskosten.

De cursusprijs is exclusief:

• vluchten (deze regel je zelf);
• transfers tussen (lucht)haven en je logeeradres (deze regel je zelf);
• zelf bestelde frisdranken en alcoholische dranken, vruchtensappen, koffie/thee en andere versnaperingen tijdens de maaltijden in restaurants of andere gelegenheden;
• persoonlijke uitgaven;
• eventuele toeslag voor logies op Villa Dio Petres.
• annulerings- en reisverzekering.

Korting bij eigen vervoer.
Als je tijdens de cursus zelf zorgt voor alle vervoer (bijvoorbeeld met een huurauto), geldt een korting van € 60,--.

Hoe kom je op je logeeradres?

Kies voor de luchthaven van Heraklion. Niet Chania. De luchthaven van Heraklion is ongeveer 70 kilometer verwijderd van je logeeradres. Het vervoer naar je logeeradres is voorbehouden aan openbaar vervoer en taxi's. 

Er zijn diverse gemakkelijke manieren om je logeeradres in Kritsa (pension Argyro) of Kroustas (Villa Dio Petres) te bereiken:

• Neem de intercitybus vanaf de luchthaven van Heraklion naar Agios Nikolaos. De bus (€ 7,10) vertrekt vrijwel ieder uur voor de deur van de luchthaven. Vanaf Agios Nikolaos neem je een taxi (€ 25 à € 30) of als het lukt een aansluitende bus (circa € 2).
• Huur een auto op de luchthaven van Heraklion. Zeker als je wat langer blijft op Kreta (wat wij zeer aanmoedigen). Als je de auto ook gebruikt tijdens de cursus bieden we je een korting aan;
• Neem een taxi vanaf de luchthaven van Heraklion (circa € 100).

Alle genoemde prijzen van bus en taxi zijn een inschatting.

Neem contact op als je met de genoemde mogelijkheden niet kunt reizen en particulier vervoer nodig hebt. De kosten daarvan zijn vergelijkbaar met die van een taxi.

Met een auto of taxi duurt de rit ruim 1 uur. Met openbaar vervoer en aansluitend een taxi circa 2 uur.

Klik hier voor alle informatie over autohuur, taxi en bus.

Een exclusieve week voor een beperkte groep

Het aantal deelnemers maximum is maximaal 16.

Wie is Gerard Visser?

Lees hier meer over Gerard Visser.

Waar logeer je?

In Villa Dio Petres is geen plaats meer. Samen met jou wordt een logeerplek gezocht.

Ga naar je kamer keuze voor meer informatie.